Haluksy – czym są, jakie są rodzaje i jak im zapobiegać?

Tak bardzo polegamy na naszych stopach, iż nic dziwnego, iż problemy z nimi są tak powszechne. Przemieszczanie się przy jednoczesnym przenoszeniu ciężaru ciała, zwłaszcza w butach, które może i dobrze wyglądają, ale nie są dobrze dobrane lub z nieprzyjemnego materiału, może spowodować ogromne problemy, w dodatku ciężkie do rozwiązania. Porozmawiajmy o haluksach oraz pochodnych chorobach, które mogą przysporzyć nam wiele problemów.

Podostore.pl – podologia w pigułce

Spis treści

1. Czym jest haluks?
2. Hallux valgus, czyli paluch koślawy
3. Kto może borykać się z problemem palucha koślawego?
4. Jakie są inne rodzaje haluksów?
5. Jak radzić sobie z haluksami?
6. Terminologia, którą musisz poznać
7. Metatarsalgia Mortona

Czym jest haluks?

Haluks (zwany również hallux valgus, czyli dosłownie paluch koślawy) jest często opisywany jako zgrubienie znajdujące się na boku dużego palca u nogi. Jednak w rzeczywistości jest to coś więcej.

W praktyce, widoczny guzek świadczy o zmianach w kostnym szkielecie przedniej części stopy. Duży palec przechyla się w stronę drugiego palca, podczas gdy powinien być wyprostowany. To powoduje, iż kości nie są ułożone w jednej linii, co prowadzi do powstania uciążliwego wybrzuszenia.

Koślawość palucha jest schorzeniem postępującym, które zaczynają się od wykrzywienia dużego palca u nogi, a przez lata stopniowo dochodzi do zmiany kąta nachylenia kości i powoli powstaje charakterystyczny guzek, który staje się coraz bardziej widoczny. Objawy pojawiają się zwykle w późniejszych stadiach, choć niektórzy nie miewają ich wcale.

Czy haluks i hallux valgus to to samo?

Stan, w którym duży palec u nogi odbiega od normalnej pozycji, czyli w tym wypadku jest odchylony do wewnątrz w kierunku drugiego palca, określa się jako hallux valgus.

Z technicznego punktu widzenia, słowo haluks odnosi się w szczególności do powiększonego guzka zbudowanego z kości i czasami zawierającego kaletkę maziową ze stanem zapalnym.

Dlatego hallux valgus jest mylnie nazywany samym haluksem. zdecydowanie powinno się odróżniać stan ogólny palca i jego wygląd od de facto guzka.

Hallux valgus, czyli paluch koślawy

Hallux valgus, to bolesna wypukłość kości po wewnętrznej stronie przodostopia. Wywołują ból na skutek tarcia. Skóra nad nimi staje się gruba, często zaczerwieniona i obolała, zwłaszcza pod koniec dnia. Wypukłość to kość śródstopia przesuwająca się do zewnątrz i paluch przesuwający się do wewnątrz, co powoduje powstanie zgrubienia w miejscu ich spotkania na stawie dużego palca. Staw ten ulega wykrzywieniu, a normalne powierzchnie ruchome nie poruszają się już tak jak dawniej. Z czasem może dojść do zwyrodnienia tych powierzchni, co dodatkowo potęguje dolegliwości bólowe związane z koślawością.

Przyczyną powstawania tego schorzenia jest z reguły wrodzone osłabienie tkanki łącznej w połączeniu z koślawą stopą. Skrzywiona pozycja dużego palca powoduje nierównomierne rozłożenie nacisku na stopę na całym łuku. Łuk stopy zaczyna się wtedy zapadać.

Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni cierpią z tego powodu ze względu na większe osłabienie tkanki łącznej.

Kto może borykać się z problemem palucha koślawego?

Nawet jeden na trzech obywateli USA musi się z tym zmagać. Najbardziej powszechne jest to u osób starszych, a zwłaszcza u kobiet. Haluksy pojawiają się na jednej lub obu stopach i są bardzo uciążliwe bez odpowiedniego działania, a bez jakiejkolwiek reakcji będą się jedynie pogłębiać.

Objawy

Objawy, które mogą wystąpić w miejscu schorzenia, to m.in:

• ból,
• tkliwość skóry,
• zapalenie,
• zaczerwienienie,
• uczucie pieczenia,
• drętwienie.

Objawy pojawiają się najczęściej podczas noszenia butów, które uciskają palce – tutaj najgorzej jest w trakcie noszenia butów z ciasnym noskiem lub wysokich obcasów. Być może dlatego kobiety są bardziej narażone na wystąpienie objawów niż mężczyźni. Ponadto, o ile spędzamy dużo czasu w stojąco i w chodzie, możemy jeszcze pogłębić objawy.

Przyczyny

Przyczyną powstawania koślawości jest najczęściej wrodzona dysfunkcja budowy stopy. To nie sam problem jest dziedziczny, ale pewne typy stóp, które sprawiają, iż dana osoba jest podatna na jej rozwój.

Aczkolwiek mimo, iż noszenie butów, które uciskają palce, nie powoduje powstania koślawości, to jednak czasami przyczynia się do stopniowego pogłębiania się deformacji. W takiej sytuacji objawy mogą pojawić się dużo wcześniej.

Jakie są inne rodzaje haluksów?

Rodzaje haluksów dzieli się głównie według tego, gdzie są zlokalizowane i jak poważny jest ich stopień. jeżeli są one w dużym palcu u nogi, są one po prostu nazywane haluksami lub paluchem koślawym. Oczywiście spotkać można wiele rodzajów, ale skupmy się na kilku z nich.

Im bardziej kość odchyla się od stopy (kąt haluksa, czyli HVA) i im bardziej duży palec u nogi odchyla się w kierunku palca środkowego (kąt śródstopno-palcowy, czyli IMA), tym cięższy jest przypadek. Normalne kąty to HVA mniejszy niż 15 stopni i IMA mniejszy niż 9 stopni. Jak zatem to klasyfikować?

Haluks Taylora

Deformacja bunionette, czyli choroba Taylora (zwana także haluksem krawieckim ze względu na angielską nazwę) – objawia się na małym palcu u stopy, po zewnętrznej stronie.

Hallux limitus

Staw łączący duży palec u jednej lub obu stóp jest dość sztywny, co może utrudniać chodzenie. Hallux limitus to stan, w którym staw łączący duży palec ze stopą, objęty jest stanem zapalnym, co powoduje ból i sztywnienie. Co może przyczynić się do powstania tego problemu?

• Nietypowa budowa stóp: Niektórzy ludzie o nietypowej budowie stóp mają tendencję do chodzenia w sposób, który obciąża stawy.

• Zapalenie stawów: Jeśli cierpisz na reumatoidalne zapalenie stawów lub chorobę zwyrodnieniową stawów, to możliwe, iż zaczniesz obciążać duży palec u nogi, powodując obciążenie stawów.
• Urazy: jeżeli kiedykolwiek zwichnąłeś lub złamałeś duży palec u nogi, mogło dojść do uszkodzenia stawu.
• Nadwyrężenia: Czynności, które wywierają duży nacisk na palce, takie jak bieganie lub sporty wymagające dużej siły, mogą prowadzić do uszkodzenia stawów stopy – szkodzą także źle dopasowane lub za małe obuwie, wysokie obcasy i buty ze spiczastymi końcami mogą wywierać dodatkowy nacisk na palce i powodować uszkodzenia stawów.

Hallux rigidus

Hallux rigidus, nazywany jest sztywnym dużym palcem u nogi. Jest to rodzaj choroby zwyrodnieniowej stawów, która dotyka stawu, w którym duży palec u nogi (haluks) łączy się ze stopą, powodując ból. Ból ten może utrudniać chodzenie, a choćby stanie. Często pomocne są zabiegi niechirurgiczne, takie jak odpowiednio dopasowane buty. jeżeli jednak ból stawu dużego palca u nogi przeszkadza w życiu, trwałym rozwiązaniem może być operacja haluksów.

Choroba ta występuje, gdy dochodzi do uszkodzenia lub utraty chrząstki pokrywającej końce kości w stawie dużego palca. Powoduje to zwężenie przestrzeni stawowej. Może to również prowadzić do powstania bolesnych ostróg kostnych. Są to małe, spiczaste narośla na kości. Haluks sztywny może wystąpić u każdego, ale najczęściej dotyka osób w wieku od 30 do 60 lat.

Jak rozpoznać hallux rigidus?

Objawy często zaczynają się łagodnie i z czasem się pogarszają.

Wczesne oznaki i objawy mogą obejmować:

• ból i sztywność dużego palca u nogi
• obrzęk i stan zapalny wokół stawu
• ból i sztywność, które nasilają się przy zimnej, wilgotnej pogodzie.

W miarę postępu choroby możesz zauważyć:

• ból choćby podczas odpoczynku
• twardy guzek, który tworzy się na czubku stopy
• niemożność zgięcia dużego palca u nogi
• utykanie

Możesz również odczuwać ból w kolanie, biodrze lub dolnej części pleców, jeżeli objawy powodują, iż utykasz lub chodzisz inaczej niż zwykle.

Hallux limitus, a hallux rigidus – jaka jest różnica?

Hallux limitus i jego poważniejszy kuzyn, hallux rigidus, są odrębnymi problemami biomechanicznymi, w których staw dużego palca u nogi staje się sztywny z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów.

Hallux rigidus jest schorzeniem postępującym, możliwość ruchu palucha zmniejsza się z czasem, a we wcześniejszym stadium, kiedy ruch dużego palca u nogi jest tylko nieco ograniczony, schorzenie to nazywane jest hallux limitus.

Jak radzić sobie z haluksami?

Istnieje wiele metod leczenia haluksów. O tym, jakie leczenie będzie odpowiednie dla wszystkich pacjenta, zadecyduje chirurg ortopeda, biorąc pod uwagę m.in. stopień koślawości haluksów, istniejące schorzenia współistniejące oraz sytuację osobistą pacjenta. Najlepszą metodą leczenia jest oczywiście profilaktyka.

Poprzez ćwiczenia, które wspierają swobodny ruch dużego palca u nogi we wszystkich kierunkach, można skutecznie zapobiegać powstawaniu chociażby hallux valgus. Jednakże, kilka osób stosuje takie ćwiczenia profilaktyczne. jeżeli koślawość już powstała, to takie metody mogą jedynie złagodzić objawy: Leczenie koślawości haluksów nie jest już wtedy możliwe.

Jakie zabiegi pomagają we wczesnym stadium hallux valgus?

jeżeli koślawość palucha zostanie wykryta we wczesnym stadium, ortopeda może leczyć deformację zachowawczo. Przede wszystkim należy codziennie nosić płaskie obuwie z dużą ilością miejsca na palce.

W przypadku łagodnej koślawości halluksów, w leczeniu stosuje się wkładki wspierające łuk przedni i zapobiegające postępowi stopy szpotawej.

Techniki ortopedyczne w przypadku haluksów koślawych:

• Rozpieracz na palce
• Poduszka pod palce
• Wkładki z podparciem
• Wałek kulkowy
• Ortozy (szyny na haluksy)

Co jeszcze można zrobić w przypadku palucha koślawego?

Buty na haluksy koślawe mają płaski obcas. Są one bardzo szerokie w przedniej części stopy i zapewniają palcom dużą elastyczność.

Ćwiczenia na haluksy koślawe oraz chodzenie boso mogą we wczesnych stadiach deformacji dodatkowo poprawić ich rozwój. Aktywacja i rozluźnienie mięśni stóp i palców w naturalny sposób wzmacnia i prostuje przedni łuk stopy. Naturalny kształt stopy nie jest czysto statyczną funkcją szkieletu: Wymagane są dobrze wyćwiczone mięśnie – najlepiej zacząć we wczesnym okresie dojrzewania – by zapewnić kształt i stabilność łuku.

W leczeniu koślawości palucha bardzo ważna jest konsekwentna pielęgnacja skóry w miejscach ucisku. Obrzęk i w konsekwencji tarcie wewnątrz buta bezpośrednio przyczyniają się do występowania bólu. Dlatego też środki pielęgnacyjne mają najważniejsze znaczenie dla leczenia zachowawczego.

Które leczenie pomaga w przypadku zaawansowanej koślawości palucha?

W przypadku zaawansowanej koślawości palucha, gdzie każdy krok sprawia ból, długotrwałe złagodzenie bólu może przynieść jedynie operacja. U dorosłych pacjentów możemy jedynie spowolnić postęp choroby dzięki ćwiczeń fizjoterapeutycznych i szyny. W tym przypadku chirurgiczne usunięcie koślawości jest jedynym możliwym sposobem leczenia i zapobiegania powikłaniom w obrębie stawu śródstopno-paliczkowego.

Lekarz ortopeda prowadzący leczenie musi omówić z pacjentem, jaka metoda operacyjna zostanie zastosowana w konkretnym przypadku. Aczkolwiek, praktycznie wszystkie techniki operacyjne w przypadku hallux valgus opierają się na jednej zasadzie:

• Zabieg na tkankach miękkich koryguje ścięgna i torebkę stawową w celu umożliwienia wyprostowania dużego palca u nogi.
• Zabieg na kości dużego palca – osteotomia – zwykle powoduje ponowne wyprostowanie palca.

Ogólne metody lekarskie w kwestii haluksów

Haluksy nie znikają. Leczenie często koncentruje się na łagodzeniu objawów i może obejmować:

Podkładki, blaty odciążeniowe i taping

Dostępne bez recepty wkładki do butów mogą zamortyzować obszar i złagodzić ból. Można również użyć taśmy medycznej, aby utrzymać stopę w prawidłowej pozycji.

Zmiana obuwia

Przejście na buty z szerokimi, głębokimi noskami może zmniejszyć nacisk na palce u stóp. Możesz być w stanie użyć urządzenia do rozciągania, aby poszerzyć buty, które już posiadasz.

Urządzenia ortopedyczne

Dostępne bez recepty lub wykonane na zamówienie wkładki do butów (wkładki ortopedyczne) mogą pomóc kontrolować problemy, które mogą przyczyniać się do powstawania haluksów. Można również umieścić wkładkę dystansową pomiędzy dużym, a drugim palcem u nogi. Niektórzy ludzie znajdują ulgę nosząc w nocy szynę, aby utrzymać duży palec u nogi prosto.

Środki przeciwbólowe

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) zarówno doustne, jak i miejscowe mogą być połączone z okładami z lodu, które pomagają w walce z bólem i obrzękiem.

Fizjoterapia

Masaż, fizjoterapia i terapia ultradźwiękowa mogą rozbić zrosty tkanek miękkich, aby zmniejszyć ból i stan zapalny. Istnieją ćwiczenia, które mogą pomóc poprawić siłę mięśni wokół kostki.

Zastrzyki

Zastrzyki sterydowe mogą zmniejszyć ból i obrzęk, ale mogą być również szkodliwe, jeżeli są stosowane zbyt często lub są wstrzykiwane do samego stawu. Jest to częsta mjetoda leczenia, gdy próbuje się uniknąć operacji.

Operacja

Jeśli leczenie niechirurgiczne nie pomaga, a chodzenie staje się niezwykle bolesne, lekarz może zalecić zabieg chirurgiczny. Zabieg ten nazywany jest bunionektomią. Lekarz wyrównuje kości, aby przywrócić duży palec u nogi do prawidłowej pozycji.

Terminologia, którą musisz poznać

• Hallux valgus – paluch koślawy, koślawość. Duży palec u nogi jest wykrzywiony i skierowany w stronę drugiego palca. Hallux valgus zawsze rozwija się z powodu stopy szpotawej.
• Stopa szpotawa – opadnięcie przedniego łuku stopy.
• Egzostoza (inaczej ganglion) – wypukłość stawu śródstopno-paliczkowego, która powoduje, iż przylega on do wewnętrznej krawędzi buta.
• Ganglion – pseudotorbiel łącznotkankowa występująca w okolicach torebek stawowych oraz ścięgien.
• Metatarsalgia (także Metatarsalgia Mortona lub nerwiak Mortona) – ból śródstopia spowodowany zgrubieniem tkanki wokół nerwu. W przypadku haluksów koślawych, bóle śródstopia powstają w wyniku przeniesienia ciężaru ciała z dużego palca na przeciążone małe palce podczas chodzenia.
• Zapalenie kaletki maziowej – kaletka maziowa chroni kości i ścięgna przed naciskiem i tarciem. Torebka powiększa się z powodu egzostozy w obrębie palucha. Może ona puchnąć i ulec bolesnemu zapaleniu – wtedy mówimy o zapaleniu kaletki maziowej.

Metatarsalgia Mortona

Nerwiak Mortona jest bolesnym schorzeniem, które najczęściej dotyka obszaru pomiędzy trzecim i czwartym palcem. Nerwiak Mortona może sprawiać wrażenie, jakbyś stał na kamyku w bucie lub na fałdzie w skarpecie i powodować ból śródstopia – w dodatku ostry i piekący. Objawia się zgrubieniem tkanki wokół jednego z nerwów prowadzących do palców u stóp.

Ciasne buty lub te na wysokim obcasie mogą być przyczyną rozwoju nerwiaka. Wiele osób odczuwa ulgę po zmianie obuwia na buty na niższym obcasie z szerszymi noskami. Czasami konieczne mogą być zastrzyki z kortykosteroidów lub operacja, dlatego warto dbać o to, jakie dobieramy obuwie.

Objawy

Zazwyczaj nie ma żadnych widocznych, zewnętrznych oznak, iż problem faktycznie występuje, jednakże zamiast tego mogą wystąpić następujące objawy:

• uczucie kamyka w bucie,
• piekący ból w podbiciu stopy, który może promieniować do palców,
• mrowienie lub drętwienie palców u stóp.

O dziwo objawy potrafi złagodzić natychmiastowe zdjęcie buta i pocieranie/masowanie stopy.

Przyczyny

Nerwiak Mortona powstaje przez podrażnienie, ucisk lub uraz jednego z nerwów prowadzących do palców u stóp.

Co więc konkretnie przyczynia się do jego powstawania i czego należy unikać?

• Wysokie obcasy:

Noszenie butów na wysokim obcasie lub butów, które są ciasne lub źle dopasowane, może powodować dodatkowy nacisk na palce i kość kulszową stopy.

• Uprawianie niektórych sportów:

Uprawianie sportów o dużej intensywności, takich jak jogging czy bieganie, może narażać Twoje stopy na powtarzające się urazy. Sporty, w których używa się ciasnego obuwia, takie jak jazda na nartach czy wspinaczka skałkowa, mogą powodować nacisk na palce.

• Deformacje stóp:

Większe ryzyko rozwoju nerwiaka Mortona występuje u osób, które mają koślawe palce, palce młotkowate, wysokie łuki lub płaskostopie.