Etiopia – skalne kościoły Tigray

Słynne kościoły w Lalibeli to nie jedyne świątynie wykute w skałach. Podobne, choć innego typu, można zobaczyć także w rejonie Tigray. Jest ich tu podobno ponad sto i nie wszystkie jeszcze zostały odkryte. Wydrążone w górskich ścianach nie są tak łatwo dostępne, jak te w Lalibeli. By się do nich dostać, trzeba pokonać górskie strome szlaki, nierzadko wspinając się po pionowych ścianach. Jeszcze nieco ponad sto lat temu świat zewnętrzny nie miał o nich pojęcia, tak dobrze były poukrywane! Nikt nie wie, ile lat dokładnie liczą. Według lokalnej tradycji większość została zbudowana przez legendarnych królów Abrehę i Atsbę, w VI wieku naszej ery, jednak prawdopodobnie stało się to kilkaset lat później. Tak czy siak – są bardzo stare i kryją w sobie wiele tajemnic. Skalne kościoły Tigray w jeden dzień to opcja dla tych, którzy mają ograniczony czas. Z pewnością zadziwiający jest fakt, iż w połowie lat 60. XX wieku wiedziano o zaledwie ośmiu czy dziewięciu takich świątyniach. Dopiero publikacja etiopskiego badacza z 1966 roku ujawniła istnienie ponad stu starych kościołów, z których większość wciąż była czynna. Są one skupione w kilku grupach, skoncentrowanych wokół niewielkich wiosek, oddalonych od siebie o kilkadziesiąt kilometrów. Które skalne kościoły Tigray można zobaczyć w jeden dzień? O tym już za chwilę. W ten rejon najlepiej udać się z Aksum lub z Mekele. Miejscowością, która leży u wrót górskich kościołów jest Hawzen i to tu można się ewentualnie zatrzymać na noc przed wyprawą. Wybór hoteli czy miejsc noclegowych jest niewielki. Najsłynniejsze to Gheralta Lodge oraz Korkor Lodge (100-150 USD za noc, ta znajduje się blisko wioski Megab), przy czym o wiele bardziej polecana jest ta pierwsza. Obydwa hotele należą do włoskich rodzin, ta pierwsze jest ciut tańsza, podobno ma lepsze jedzenie i szczyci się tym, iż zatrzymali się tu Brad oraz Angelina we własnej osobie. Średnio cena za pokój ze śniadaniem waha się tu pomiędzy 50 a 100 USD, co może nie jest fortuną, ale i opcją budżetową też nie. W Hawzen znajdziecie kilka innych hotelików za mniejsze pieniądze, jak np. Vision Hotel i ten mogę polecić jako alternatywę. Pokoje spore, wyposażenie podstawowe, ceny wahają się między 330 (43 zł) a 700 (90 zł) birrów za pokój. Do śniadania kawa oraz herbata, jedzenie bardzo dobre. Właściciel mówi bardzo dobrze po angielsku, może zorganizować zwiedzanie kościołów. Numery kontaktowe: 0924293324 lub 0914728813. Inną opcją jest Tourist Hotel, tańszy, pokój 2-osobowy kosztuje 300 birr (40 zł), jest ciepła woda. W barze dostępne jest wifi, a personel również pośredniczy w organizacji wycieczek. Poza tym, możecie sprawdzić Tsego Gebre Gergis Pension (ceny 250-350 birrów, naprzeciwko restauracji Geralta), Green Hotel (ceny 250 birrów, opcja bardzo budżetowa) oraz Habesha Hotel (ceny 250-430 birrów, względnie nowy obiekt, budżetowy). Namiary na te ostatnie znajdziecie w przewodniku Lonely Planet. W czeluściach Internetu z pewnością dokopiecie się także do Adulis Hotel. Jednak ten zbiera niezbyt pozytywne opinie, a i cena nie zachęca, aż 175 birrów za pokój 1-osobowy. Jednak tak naprawdę wcale nie trzeba tu spać, by kilka z tych kościołów zobaczyć. Można wykupić jednodniową wycieczką z Mekele lub z Aksum i my właśnie tak zrobiłyśmy. jeżeli chcecie zyskać na czasie, takie rozwiązanie na pewno się sprawdzi. Na podstawie pozytywnych opinii zdecydowałyśmy się na firmę Teddy Zion Tours i był to bardzo dobry wybór. Wycieczka obejmowała transport z Aksum, zwiedzanie z przewodnikiem, lunch oraz transport do Mekele. Jak się okazało, tego dnia byłyśmy jedynymi chętnymi, więc w zasadzie był to tzw. private tour. Teddiego, czyli właściciela biura, poznałyśmy już w Aksum, gdzie zaprosił nas na przyjęcie weselne (z wielkim żalem musiałyśmy odmówić) oraz na kolację, z zaproszenia na którą skorzystałyśmy. Teddy pochodzi z Erytrei, jednak już od wielu lat mieszka w Etiopii. W czasie wycieczki niestety nie mógł nam towarzyszyć, jednak kilkukrotnie dzwonił w czasie jej trwania, by upewnić się, czy wszystko w porządku. Dodatkowo zorganizował nam bezpłatny transfer na lotnisko w Mekele, co naprawdę było miłym gestem. Jedynym minusem w tych wszystkich zasłużonych “achach” i “ochach” może być oczywiście cena, ale jak to w Etiopii, takie usługi są niestety drogie. Za wycieczkę trzeba było zapłacić 125 USD za osobę. Dodatkowo u tej firmy wykupiłyśmy również 3-dniową wycieczką na wulkan Erta Ale oraz Pustynię Danakilską, co kosztowało 325 USD na osobę i było akurat całkiem rozsądną ceną w naszym przypadku. jeżeli jednak nie zależy Wam na czasie i chcecie zbić koszty, możecie rozważyć opcję samodzielnego przybycia do Hawzen. Jak to zrobić? Oczywiście skorzystać z transportu publicznego. To, co musicie najpierw zrobić, to dostać się do miejscowości Wukro. Z Mekele kursuje sporo minibusów, bilet kosztuje około 26 birrów, czas przejazdu 1 godzina. W Mekele znajdziecie również bezpośrednie busy do Hawzen, koszt biletu to 48 birrów, czas przejazdu 2 i pół godziny. Uwaga, bezpośrednie busy odjeżdżają z Dworca Północnego, a nie z centrum. Dojazd z Aksum jest już bardziej skomplikowany. Podróż z Aksum do Wukro trwa 4 godziny i wymaga przesiadki w miejscowości Adigrat. Nie ma bezpośredniego autobusu. Z Aksum najpierw trzeba dojechać do Adwy, przejazd trwa 30 minut, koszt 10 birrów. Z Adwy do Adigrat dostaniecie się w 3 godziny za 50 birrów, natomiast z Adigrat do Hawzen podróż trwa 2 godziny i kosztuje 40 birrów. Inną opcją jest podróż również do miejscowości Adwa, a stamtąd przez Workamba oraz Tembien do Hawzen. Na tej trasie nie tak dawno położono asfalt, więc przejazd trwa 3 godziny. Minibusy na trasie Adwa – Adigrat oraz Adigrat – Hawzen kursują często, przynajmniej raz na godzinę. jeżeli bus się zapełni, odjeżdża. Unikajcie tzw. normalnych autobusów (tych wyższych), bowiem zatrzymują się niemalże co kilometr, a rozładunek czy załadunek towarów trwa długo. Ciekawą opcją, szczególnie dla większej grupy, jest tzw. zakontraktowanie minibusa. W zasadzie można to zrobić na każdym dworcu, średnia cena to 2500 birr za dzień, co daje około 315 zł. Podróż z Aksum do Hawzen w tym wypadku zajmie pół dnia, powrót tyleż samo. Kierowca oraz paliwo są wliczone w cenę. Można także spróbować zakontraktować pojazd na podstawie ceny za pojedyncze miejsce i tak np. bilet z Adigrat do Hawzen kosztuje 40 birrów, w busie mamy 12 miejsce, więc finalna cena powinna wynieść 480 birrów, co daje jakieś 60 zł. Świetny deal! Z takiej opcji, w zasadzie nieświadomie, skorzystałyśmy w Harer. Pamiętajcie, iż bez przewodnika nie da rady dostać się do skalnych kościołów Tigray. Po pierwsze – bardzo trudno owe przybytki namierzyć, po drugie – mnich, opiekujący się świątynią i tak Was nie wpuści, więc szkoda zachodu. jeżeli nie chcecie wykupić wycieczki w hotelu, w którym się zatrzymaliście, możecie udać się do Megab, gdzie mieści się Gheralta Guides Asssociation. To taki nieformalny kolektyw, niektórzy mogliby rzec, iż kartel, który działa w owej wiosce, na południe od Hawzen. Stowarzyszenie mianuje przewodników dla wszystkich kościołów w Gheralcie. Opłata wynosi 14 USD za grupę złożoną z maksymalnie trzech osób i od tego momentu rośnie. Choć wydaje się to świetnym sposobem na generowanie dochodu dla społeczności, niefortunna prawda jest taka, iż ​​nie do końca tak to wygląda. Zamiast promowania regionu i zachęcania turystów do jego odwiedzenia, koszty mogą odstraszać, bowiem nierzadko odwiedzający traktowany jest jako chodzący bankomat. A to trzeba zapłacić za przewiezienie torby, a to za pomoc we wspinaniu. Dlatego na początku dobrze jest określić i ustalić, czego się oczekuje i za co trzeba będzie zapłacić. Do Megab w poszukiwaniu przewodnika najlepiej udać się bajajem (10 km), przejazd trwa tylko 20 minut i kosztuje 10 birrów od osoby. Wynajęcie przewodnika na dzień to koszt około 600 birrów (75 zł), dodatkowo dochodzi do tego jakiś pojazd. Wynajęcie samochodu (busik 8 miejsc) z kierowcą po negocjacjach może wynieść 1200 birrów (150 zł). jeżeli przyjdzie Wam do głowy wynajęcie tuktuka do trzech najsłynniejszych kościołów Abuna Yemata, Maryam Korkor oraz Daniel Korkor, to prawdopodobnie się to nie uda. Wyglada na to, iż na tych drogach obowiązuje zakaz dla tego typu pojazdów, nałożony przez policję. To są przykładowe opcje i ceny, warto dowiedzieć się u źródła i ponegocjować. By zobaczyć dwa mniej popularne kościoły Debre Tsion oraz Abune Gebre Mikael (warto!), można w Megab wynająć taksi-motocykl za około 500 birrów, czyli 63 zł. Inną opcją dotarcia do tego drugiego jest minibus do miejscowości Koraro za 10 birrów, gdzie można rozejrzeć się za przewodnikiem i skąd czeka nas już podejście pod górę do samego kościoła. Najpopularniejsze kościoły, czyli wspomniane już Abuna Yemata, Maryam Korkor oraz Daniel Korkor spokojnie można zobaczyć w jeden dzień. Pamiętajcie, iż do opłaty za przewodnika trzeba jeszcze doliczyć opłaty dla mnichów za otwarcie kościoła, nierzadko napiwki dla skauta (który podobno jest wymagany), czasem dla przewodnika (mimo, iż opłacony) oraz za pomoc przy wspinaniu, jeżeli z takowej skorzystacie. Musicie też wiedzieć, iż do niektórych kościołów kobiety nie mają wstępu i tak jest w przypadku słynnego Debre Damo. To w zasadzie stary klasztor, położony na niesamowitej i trochę dziwnej górze o płaskim szczycie, ale pionowych ścianach. Dostępny jest tylko i wyłącznie dzięki liny zrzucanej z góry. I to właśnie po jednej z nich trzeba się wspiąć, by dostać się do środka świątyni. Ów klasztor można zobaczyć po drodze z Aksum do Hawzen. Zatem które skalne kościoły Tigray da się zobaczyć w jeden dzień? Abuna Yemata to chyba najsłynniejszy i jeden z piękniejszych kościołów Tigray, a i samo wejście, a raczej wdrapanie się, dostarcza nie lada emocji. Tutaj musimy zmierzyć się z 7-metrową ścianą. Świątynia znajduje się na wysokości 2580 m n.p.m., znana jest z kopuły i przepięknych malowideł ściennych. Według miejscowej legendy została wykuta w V lub VI wieku i poświęcona Abunie Jemacie, jednemu z Dziewięciu Świętych. Stanowili oni grupę misjonarzy, którzy byli ważni w początkowym rozwoju chrześcijaństwa w dzisiejszej Etiopii pod koniec piątego stulecia. Tradycyjnie uważa się, iż pochodzili z Rzymu, Konstantynopola oraz Syrii. Na miejsce docieramy o 9:00 rano (tak, tak, pobudka jest bardzo wcześnie, bo z Aksum jest kawałek) i od razu po zaparkowaniu ruszamy na szlak. Przewodnik dołącza do nas po drodze. Pierwszy odcinek to dość ostre męczące podejście, podczas którego gwałtownie możemy podziwiać niesamowite widoki z góry. Ten odcinek to jeszcze mały pikuś. Po drodze mijamy grupkę kobiet, która właśnie wraca ze świątyni. Po około 30 minutach marszu i podejścia, stajemy przed wspomnianą już 7-metrową pionową skałą. I oto w mych oczach pojawia się przerażenie, zwątpienie i panika zarazem… bo przecież w życiu wspinaczki nie uprawiałam. Na szczęście dla tych mniej wprawionych do dyspozycji jest uprząż oraz lina, choć i to niewielkie dla mnie pocieszenie. Wspinanie odbywa się na bosaka, po pierwsze łatwiej, po drugie i tak do kościoła w obuwiu wstęp wzbroniony. U mnie opcja na twardziela zdecydowanie odpada, więc na ścianę wchodzę w dostępnym ekwipunku w asyście kilku panów. Nieraz trzeba pokombinować, bo ułożenie stóp wcale nie jest oczywiste. Czasami trzeba się odpowiednio skręcić czy przełożyć nogę, by móc dać kroka w przód lub tył. Asysta jest fantastyczna, bowiem panowie doskonale wiedzą, jak ułożyć ciało, by się w tym wszystkim nie zaplątać. I tak oto, na ogromnej adrenalinie, pionowa ściana zostaje zdobyta…. a to jeszcze nie koniec atrakcji. jeżeli myślicie, iż tam na górze, na widocznej skałce to już koniec trzęsawki, to się bardzo mylicie. Do pokonania są jeszcze dość wąskie półki skalne ze sporą ekspozycją, a w pewnym miejscu trzeba choćby zrobić krok, czy choćby mały skok nad szczeliną w skałach, czyli niewielką przepaścią, co prawda niedużą, ale zawsze to jednak dziura w stabilnym podłożu. Jednak w końcu, kiedy już docieramy na szczyt, widok dosłownie zapiera dech w piersiach, jesteśmy tam (!), pośrodku 300-metrowej wolnostojącej skały! Teraz wystarczy przejść po półce skalnej, która w porównaniu do poprzedniej wspinaczki nie jest aż tak przerażająca i możemy wejść do środka! W tym momencie jesteśmy jedynymi turystami w tym miejscu (inne grupy były tu przed nami). Uwaga, należy pamiętać o odpowiednim ubiorze, zasłonić nogi oraz ramiona, przywdziać na głowę jakieś okrycie, choć bez tego ostatniego też można wejść. Drzwi do kościoła pilnuje mnich bądź ksiądz, który za odpowiednią opłatą, nam je otworzy. Odpowiednia opłata w naszym przypadku to 50 birrów za osobę, czyli jakoś kilka ponad 6 zł. Podobno standardowo płaci się 150 birrów, jednak od nas nikt tego nie wymaga. A w środku niewielka przestrzeń, w zasadzie mała jama czy też jaskinia w górskiej skale, służąca jako święty przybytek. Obrazy na ścianach oraz na kopule...