Drzewa
“Społeczeństwo staje się wielkie, gdy starzy ludzie sadzą drzewa, w których cieniu wiedzą, iż nigdy nie usiądą” – przysłowie greckie.
Tym właśnie jest moralność. Sadzenie drzew dla innych. Możemy cały dzień spierać się o to, czy “powinniśmy”, czy też “nie musimy” tego robić. Ale “powinienem” to tylko synonim słowa “chcę”. Korzyść z cienistych drzew zasadzonych dla nas przez poprzednie pokolenie (lub po prostu innych ludzi) jest oczywista. Możemy siedzieć w cieniu. Ale dlaczego ludzie to robią?
Starzy ludzie sadzą cieniste drzewa dla przyszłości, ponieważ przeszłość sadziła cieniste drzewa dla nich. Ci, którzy otrzymują, są skłonni oddać systemowi, od którego otrzymali, ponieważ kupują go, wierzą w niego. Zaufanie i kooperacja idą w parze.
Oznacza to, iż moralność jest umową. My dotrzymujemy swojej części umowy, a inni dotrzymują swojej. Istnieje jednak wiele różnych umów i wiele różnych osób, z którymi można je zawierać. Ilekroć stajemy przed pytaniem moralnym, nie możemy po prostu zapytać “Co jest słuszne?”, tak jakby moralność była jednym, uniwersalnym absolutem. Musimy zapytać “Jaka jest umowa?”, “Z kim jest zawarta?” i, co najważniejsze, “Czy dotrzymali warunków umowy?”.
Niebieska Pigułka vs Czerwona Pigułka
Teorie etyki
W ten sposób należy rozważać kwestie moralne z perspektywy przebudzonych, otwartych oczu i czerwonej pigułki. Jest to postrzeganie systemów moralnych z zewnątrz, jako kawałka technologii społecznej i ocenianie ich na podstawie ich wyników, a nie trzymanie się ich, ponieważ były nam powtarzane w kółko.
Załóżmy, iż stajemy przed moralnym pytaniem, czy pieprzyć żonę innego mężczyzny. Mógłbyś powiedzieć: “To jest złe, ponieważ krzywdzi mężczyznę” lub “To nie jest złe, ponieważ dziewczyna może robić ze swoją waginą, co jej się żywnie podoba“. Ale w obu przypadkach nie rozważa się tej kwestii we adekwatny sposób. Po prostu powtarzają zasadę, którą uważają za najważniejszą, bez żadnych dowodów na to, dlaczego jest ona ważna lub jaki jest powód, dla którego ludzie mogliby chcieć ją uszanować.
To nie jest myślenie. To po prostu posłuszeństwo temu, kto odniósł największy sukces w skandowaniu sloganów. Czerwona pigułka oznacza patrzenie własnymi oczami i myślenie własnym mózgiem.
Zamiast tego spójrz na moralność, umowę, z zewnątrz. Jaka jest umowa, między kim a kim, czy oba cele są przestrzegane?
Dla naszego przykładu:
— Małżeństwo jest umową monogamii (zazwyczaj). Kto jest jej stroną? Mężczyzna i jego żona. Czy jesteś odpowiedzialny za przestrzeganie umowy, której nie jesteś częścią?
— Czy istnieje umowa między tobą a społeczeństwem lub wszystkimi innymi mężczyznami, aby nie pieprzyć się nawzajem z żonami? Być może. Ale czy została ona dotrzymana? Cóż, co zrobiło społeczeństwo, by chronić cię przed przyprawieniem ci rogów [zostania kukoldem]? Dało żonom gotówkę i nagrody za angażowanie się w to i rozwodzenie się z mężami.
— Czy istnieje umowa między tobą a drugim mężczyzną jako osobą? Może. Czy przeleciałby twoją żonę? Kim on jest dla ciebie? Bratem? Przyjacielem? Znajomym? Nieznajomym?
Oczywiście mam pewne przemyślenia na temat tych pytań. Nie będę ich ukrywał. Ale dla ciebie ważne jest nie to, co ja myślę, ale to, abyś sam się nad tym zastanowił.
Kiedy ktoś mówi ci, abyś sadził drzewa dla innych, zadaj sobie pytanie… czy siedzę w cieniu drzew posadzonych dla mnie? To, jak odpowiesz na to pytanie, zależy od ciebie. Ale nie pozwól ludziom kontrolować cię dzięki poczucia winy i wykładów [pouczań]. A jeżeli uważasz się za syna człowieka, który siedział w cieniu i nie sadził drzew, radzę ci nie stać na słońcu z łopatą.
***
To, co nazywamy “moralnością”, nie jest jedną gigantyczną umową społeczną między wszystkimi. To miliony milionów małych umów. A w przypadku każdej z nich musisz sam zdecydować, czy istnieje umowa, czy jest ważna, czy można ją wyegzekwować, czy druga strona złamała ją jako pierwsza itp. Moim zdaniem kodeksy moralne są kawałkiem technologii społecznej, skonstruowanym w określonym celu. Dlatego zamiast ślepo ich przestrzegać, lepiej byłoby ocenić je jako narzędzia, spojrzeć na nie z zewnątrz, zanim zdecydujemy, co zrobić.
Czerwona Pigułka oznacza badanie rzeczy z zewnątrz. Sprawdź, co powiedziano ci o kobietach z zewnątrz. Sprawdź, co powiedziano ci o Jezusie z zewnątrz. Sprawdź, co powiedziano ci o dobru i złu z zewnątrz. To, czego chcę dla Czerwonej Pigułki, to bardziej wyrafinowane dyskusje na temat moralności. Zakazać kaznodziejów i wytykania palcem, a zamiast tego prowadzić rozmowy takie jak ta.
Źródło: Trees
Zobacz na: Modele mentalne
Teoria decyzji opartych na narracji
Wszystkie modele są błędne, niektóre są przydatne
Modele mentalne, głębokie historie i prawdziwa obserwacja
Feministyczna Apokalipsa – Karen Straughan
Kto lub co zniszczyło małżeństwo?
Arthur Schopenhauer o kobietach [Feministyka]
Kobieta: Najbardziej odpowiedzialny nastolatek w domu?
Myślenie pojęciowe, a myślenie stereotypowe – Andrzej Wronka, Kazimierz Ajdukiewicz, Józef Kossecki
