Długi Targ w Gdańsku – historia i ciekawostki

plndesign.pl 8 miesięcy temu

Gdańsk przez stulecia stanowił bramę do Morza Bałtyckiego. Miasto rozwijało się i bogaciło dzięki handlowi morskiemu, niezależnie od aktualnej przynależności państwowej. Chociaż nigdy nie było siedzibą rodów królewskich, to często gościło władców. Najbardziej reprezentacyjnym miejscem miasta był otoczony wspaniałymi kamienicami Długi Targ. To tu zatrzymywały się koronowane głowy, to tu zbierali się mieszkańcy miasta podczas świąt i egzekucji. Wreszcie to tu najliczniej przybywają turyści w dzisiejszych czasach.

Długi Targ – historia głównego traktu

Już w XIII wieku ulica Długa i połączony z nią owalny Długi Targ stanowiły oś miasta i jego główny trakt handlowy. Kończył się on Bramą Kogi (dzisiejsza Brama Zielona), za nią zaś położony był most, do którego mogły cumować duże statki handlowe. To właśnie morski handel stanowił podstawę rozwoju i bogacenia się Gdańska. Rodziny patrycjuszowskie osiedlały się w swoim sąsiedztwie właśnie przy ulicy Długiej i Długim Targu.

Miejsce gwałtownie nabrało prestiżowego znaczenia i w XV wieku znane było pod nazwą Traktu Królewskiego. Sami królowie Polski posiadali przy Długim Targu własne kamienice, w których mieszkali podczas pobytu w mieście. Targ nie stracił jednak swojego znaczenia handlowego – przez długi czas znajdował się na nim rynek mięsa, od którego zyskał przydomek „Targ Prosiąt”. Miejsce to miało też swoje ciemne strony.

Po stłumieniu Tumultu Gdańskiego, 13 czerwca 1526 roku ścięto tu jego 14 przywódców. Egzekucje osób posądzanych o czary i heretyków stały się na Długim Targu makabryczną tradycją. choćby przy tej czynności dawał o sobie znać prestiż tego miejsca – przy Długim Targu wykonywano egzekucje przestępców wywodzących się tylko ze szlachty i patrycjatu. Przez długie wieki ulica wybrukowana była – jak większość w tamtym czasie – kamieniami polnymi. Dopiero w 1882 roku zastąpiono je kostką ze Skandynawii, a nieco później przebiegała tędy linia tramwajowa.

Oparty na handlu rozwój miasta miał swoje wzloty i upadki, jednak największa tragedia przyszła wraz z II wojną światową. Większość miasta została zrujnowana. Podobny los spotkał też Długi Targ. Na szczęście po zakończeniu działań wojennych rozpoczęto odbudowę. Usunięto szyny tramwajowe, kostkę zastąpił szlifowany granit, a większość budynków odbudowano. Pod koniec wojny udało się ewakuować i ukryć dużą część wyposażenia wnętrz – mebli, dzieł sztuki, zabytkowych przedmiotów użytku codziennego. Po odbudowie wróciły one na swoje dawne miejsce.

Renowacja Długiego Targu była procesem trwającym kilkadziesiąt lat. Dzisiaj reprezentacyjny plac stał się najpopularniejszym miejscem Gdańska, które przyciąga tysiące turystów. Kolorowe kamienice, Fontanna Neptuna, Dwór Artusa, ale też liczne muzea, sklepy i restauracje cieszą mieszkańców i gości. Długi Targ i okoliczne ulice to także miejsce, w którym są organizowane największe, plenerowe, cykliczne imprezy handlowe w Europie – słynny Jarmark św. Dominika.

Najważniejsze zabytki

Długi Targ przez wieki stanowił najbardziej prestiżowy punkt miasta, w którym gromadziły się bogactwo i władza. Nic dziwnego, iż zbudowane przy nim zabytki do dzisiaj pokazują, jak bogate i znaczące było to miasto. Wspaniały ratusz, piękne kamienice oraz budynki użytku publicznego w czasie ostatnich lat zostały wyremontowane, odzyskując dawny blask.

Ratusz Głównego Miasta

Najbardziej okazałym budynkiem położonym na zachodnim krańcu Długiego Targu jest Ratusz Głównego Miasta. Był on wielokrotnie rozbudowywany i uszkadzany w czasie swojej długiej historii. Najstarsze ślady pierwotnej, niewielkiej budowli pochodzą z lat 1327-1336. Zmiany w ustroju miejskim wymusiły potrzebę jej rozbudowy. Do głównej bryły stopniowo dołączały oficyny, a na szczycie umieszczono okazałą wieżę. Ratusz Głównego Miasta po raz pierwszy poważnie ucierpiał w czasie pożaru w roku 1556. Niecałe czterysta lat później bombardowania alianckie, a potem wyzwolenie Gdańska przez Armię Czerwoną mocno naruszyły konstrukcję budynku. Na szczęście po zakończeniu działań wojennych budynek w pełni odrestaurowano.

Zbudowany w stylu gotycko-renesansowym ratusz ma ponad 83 metry wysokości. Składa się z głównej bryły, na której umieszczona jest niesymetrycznie wieża zwieńczona hełmem. Na nim ustawiono figurę króla Zygmunta Augusta. Na wieży znajduje się również zegar mechaniczny. Kolejny – słoneczny – umieszczono na narożniku głównego budynku.

Wewnątrz budynku znajdują się okazałe sale – Biała i Czerwona. Odbywały się w nich wszystkie ważne wydarzenie – królewskie audiencje, sądy, a przede wszystkim obrady Rady Miejskiej. Salę Białą zdobią portrety polskich monarchów, natomiast w czerwonej znajdują się obrazy niderlandzkiego malarza Hansa Vredemana de Vriesa przedstawiającego Cnoty Obywatelskie. Do sal prowadzą bogato zdobione schody znajdujące się w dużej sieni.

Fontanna Neptuna

Oprócz Bramy Żurawia najbardziej charakterystycznym zabytkiem w Gdańsku jest Fontanna Neptuna. Jej budowę rozpoczęto w 1606 roku, a ukończono 27 lat później. Obiekt stanął w najbardziej reprezentacyjnej części Długiego Targu, a dokładniej naprzeciwko Dworu Artusa.

Główną częścią fontanny jest odlana z brązu i ważąca 650 kilogramów figura Neptuna w bardzo dynamicznej pozie. Trzymający w dłoni trójząb bóg morza zwrócony jest w stronę królewskich kamienic. Na znak szacunku dla polskich władców ma pochyloną głowę. Rzeźbę wykonał flamandzki artysta Piotr Husen. Trzon i basen wykonano z kamienia, a całość otoczyła później rzeźbiona krata ozdobiona herbami. Problemy z instalacją wodną sprawiły, iż przez długi czas fontanna była czynna tylko w wybrane dni. Dopiero od podłączenia systemu wodociągowego w połowie XIX wieku działa przez cały czas.

Dwór Artusa

Długi Targ 44 to adres Dworu Artusa – miejsca spotkań dawnej elity gdańskiej. Gotycki budynek wzniesiono w miejsce poprzednich zniszczonych przez pożar. Budowę zakończono w 1481 roku. Od tamtego czasu gromadzili się w nim patrycjusze i przedstawiciele innych bogatych warstw Gdańska. Dwór Artusa był średniowiecznym odpowiednikiem elitarnego klubu, do którego wstęp mieli tylko nieliczni. Stan taki trwał aż do 1742 roku, kiedy to w budynku umieszczono gdańską giełdę.

Wnętrze Dworu składa się tylko z jednej ogromnej sali podpartej kolumnami i utrzymanej w stylu gotyckim. Ściany pokryte są boazerią i wieloma obrazami piętnastowiecznych artystów. Wystrój uzupełniają gobeliny, rzeźby, zbroje i modele okrętów. Jednak największe wrażenie robi piec o wysokości 11 metrów i wadze 13 ton. Wykonał go Georg Stelzner w latach 1545-1546. Piec pokryty jest 520 kaflami z portretami europejskich władców.

Kamienice przy Długim Targu

Długi Targ od początku swoich dziejów był najbardziej prestiżowym miejscem w Gdańsku. Nic dziwnego, iż wybudowano przy nim mnóstwo pięknie ozdobionych kamienic. Część z nich należała choćby do władców kraju, pozostałe były własnością najbogatszych kupców i patrycjuszy. Królowie, wśród nich Wazowie, Jan III Sobieski i August II, zatrzymywali się w czasie pobytu w Gdańsku w budynkach na początku Długiego Targu, pod numerami 1-4.

Wśród najładniejszych kamienic wyróżnia się ta, która uzyskała przydomek „Złota”. Wzniesiono ją w latach 1609-1618 pod numerem 41. Zaprojektował ją architekt pochodzący z Królewca, Abraham van den Blocke. Złota Kamienica przez wieki była własnością kilku burmistrzów i bogatych rodów miejskich. Na rzeźbionej fasadzie znajdują się złocone płaskorzeźby przedstawiające sceny batalistyczne, natomiast szczyt budynku zdobią cztery antyczne posągi.

Z kamienicami królewskimi sąsiaduje Dom Schumannów – renesansowa kamienica z 1560 roku. Na całej wysokości budynku znajdują się rzeźbione pilastry, a we wnękach fasady i na szczycie umieszczono posągi. Fundatorem kamienicy był prawdopodobnie Hans Connert Młodszy, pochodzący z bogatego rodu patrycjuszy. Najdłużej, ponad 200 lat, mieszkali w niej jednak Schumannowie, spokrewnieni ze znanym fizykiem Fahrenheitem.

Jeszcze starszy jest tak zwany „Nowy Dom Ławy”, znajdujący się na ulicy Długi Targ 43. Kamienica powstała w XV wieku i była przez jakiś czas siedzibą patrycjuszy. Od 1709 roku mieścił się w niej dom ławy, czyli organ sprawujący sądy. Do tematyki wymierzania sprawiedliwości nawiązuje znajdująca się na szczycie fasady rzeźba. Sama fasada zbudowana jest w stylu eklektycznym, łączącym gotycką elewację, renesansowy portal i barokowy szczyt.

Zielona brama

Ulica Długa rozpoczyna się Złotą Bramą, natomiast Brama Zielona zamyka Długi Targ i dawny trakt królewski od strony wschodniej. Wybudowano ją w latach 1564-1568, a jej twórcami byli Regnier z Amsterdamu i Hans Kramer z Drezna. Miała być gdańską rezydencją królów, jednak nigdy nie doczekała się ich wizyty. Budowlę wzniesiono w stylu manieryzmu niderlandzkiego, używając cegieł o małych rozmiarach, które przybyły do Gdańska z Amsterdamu jako balast statków. Za Zieloną Bramą i Mostem Zielonym rozciągała się droga, będąca traktem kupieckim wiodącym do Elbląga i Królewca.