Nutri-Score czyli graficzne oznaczenie kolorystyczno – literowe zamieszczane na froncie opakowań żywności w założeniu ma pomóc konsumentom w identyfikacji zdrowych produktów spożywczych. Jednak prosta grafika w zderzeniu z wielowątkowym zagadnieniem zdrowej, zbilansowanej diety może wprowadzać w błąd. Sprawdzeniu tego ma służyć petycja skierowana do UOKiK, którą każdy z nas może podpisać.
Jakie są fakty?
Nutri-Score to system znakowania żywności, który w teorii ma ułatwić konsumentom wybór najzdrowszych produktów. System ten opiera się na znakach w kolorach od ciemnozielonego do czerwonego, co trochę przypomina światła drogowe i dodatkowo zawiera oznaczenia literowe od A do E. W zamyśle systemu litera A na ciemnozielony tle to produkty najlepsze, a litera E na czerwonym tle – najgorsze z żywieniowego punktu widzenia.
Do obliczenia wskaźnika wykorzystuje się następujące parametry: wartość energetyczną, cukier, nasycone kwasy tłuszczowe, sól, błonnik, białko oraz zawartość takich składników jak owoce, warzywa, orzechy, strączki i niektóre oleje.
System został stworzony i wprowadzony we Francji przez Agencję do Spraw Zdrowia Publicznego. Równolegle Komisja Europejska od kilku lat prowadzi prace mające na celu wprowadzenie wspólnego systemu oznaczania produktów wartością odżywczą na froncie opakowania (FOPNL). Jednym z proponowanych rozwiązań jest wdrożenie systemu Nutri-Score.
Prace cały czas się toczą ale system Nutri-Score jest już obecny w kilku krajach UE takich jak Francja, Niemcy, Luksemburg czy Szwajcaria – funkcjonuje tam jako system dobrowolny. Postawili na niego również duzi gracze jak Carrefour, Kaufland, Auchan, a w Polsce również Biedronka oraz Żabka. Duże sieci handlowe sygnują oznaczeniami Nutri-Score produkty marki własnej. W ostatnim czasie francuski Carrefour poszedł krok dalej i wystosował pismo do dostawców swojego sklepu internetowego prosząc ich o stosowanie oznaczeń Nutri-Score na opakowaniach. o ile dostawcy tego nie zrobią, firma Carrefour sama obliczy za nich wynik i opublikuje go na stronie.
Kilka państw UE jak Włochy, Czechy, Cypr, Grecja, Węgry, Łotwa i Rumunia jeszcze w 2020 – wyraziło otwarty sprzeciw wobec schematu Nutri-Score m.in. ze względu na fakt, iż deprecjonuje on tradycyjne produkty spożywcze oparte w 100% na naturalnych surowcach jak ser feta, oliwki, parmezan czy oliwa z oliwek. Wcześniej Włosi a dwa lata temu również Rumunia wręcz zakazała stosowania oznaczeń Nutri-Score na opakowaniach produktów spożywczych w swoim kraju. Ostatnio ze stosowania systemu Nutri-Score wycofał się rząd Portugali.
Polska nie zajęła jeszcze oficjalnego stanowiska wobec systemu Nutri-Score.
Największe wady Nutri-Score
Wybieranie produktów wyłącznie opatrzonych „pozytywnym” oznaczeniem (litera A lub B) oraz unikanie produktów z oznaczeniem „negatywnym” – czy choćby unikanie produktów bez oznaczenia, np. nieprzetworzonych warzyw i owoców, które kupujemy na wagę – może negatywnie wpływać na zrównoważoną i prawidłowo zbilansowaną dietę.
System nie wskazuje przeciętnemu polskiemu konsumentowi w jakikolwiek sposób tego, jak działa i jak należy interpretować oznaczenia Nutri-Score, co stanowi zaniechanie polegające na nieprzekazaniu w jasny, jednoznaczny sposób istotnych informacji dotyczących produktu.
Produkty są oceniane w odniesieniu do ilości 100g/100ml produktu, a nie do ich rekomendowanej porcji (co stoi w jawnej sprzeczności m.in. ze Stanowiskiem Komitetu Nauki ds. Żywienia Człowieka z PAN). System Nutri-Score nie uwzględnienia wielu istotnych składników (np. tłuszczów trans, omega 3, kluczowych witamin, związków bioaktywnych). Kryteria systemu nie uwzględniają w ocenie również ilości i rodzaju dodatków do żywności, jak np. sztuczne aromaty, barwniki czy konserwanty.
Informacja przekazywana przez system Nutri-Score jest arbitralna, zbyt syntetyczna i uproszczona, nieuwzględniająca podstawowych zasad zdrowego żywienia oraz zbilansowanej diety. Nutri-Score sugeruje, iż produkty spożywcze dzielą się na bezwzględnie zdrowe (tzn. zawierające oznaczenie Nutri-Score A lub B) oraz bezwzględnie niezdrowe (posiadające niski wynik Nutri-Score lub brak oznaczenia Systemu), a produkty o lepszym wyniku Nutri-Score mogą być spożywane bez ograniczeń, co może wprowadzać konsumenta w błąd.
System dyskryminuje w oczach konsumentów żywność, która nie może zawierać oznaczenia Nutri-Score (np. wyroby nieprzetworzone, w tym żywność naturalna), jak również żywność niereformułowaną pod kątem uzyskania lepszego wyniku Nutri-Score. Nutri-Score dyskryminuje również żywność produkowaną i przetwarzaną w systemie żywności ekologicznej.
System nie jest również oparty o naukowy konsensus i wyniki badań potwierdzające pozytywny wpływ na zdrowie konsumentów, którzy wybierają produkty oznaczone Nutri-Score. Brak jest np. opinii EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) odnośnie korzyści zdrowotnych wynikających z zastosowania Nutri-Score.
W rezultacie Nutri-Score promuje żywność ultraprzetworzoną, podczas gdy przeciętny polski konsument może odnosić wrażenie, iż Nutri-Score wspiera kreowanie dobrych nawyków żywieniowych.
Efektem tego są liczne absurdy systemu, który w tej samej kategorii klasyfikuje produkty zdrowe i mniej zdrowe, co może prowadzić do dezinformacji. Przykładem niech będą płatki orkiszowe i płatki czekoladowe – które mają kategorię A. Jeszcze ciekawsza jest sytuacja z sokami 100% zawierającymi naturalnie występujące cukry z owoców i klasyfikowanymi niżej niż napoje light słodzone słodzikami.
Co mówią badania?
W badaniu przeprowadzonym w 2022 r. przez naukowców z Wydziału Nauk o Zdrowiu WUM, w którym wzięło udział 75 polskich specjalistów z zakresu żywienia i dietetyki, 80 proc. z nich uznało, iż system Nutri-Score może wprowadzać konsumentów w błąd poprzez m.in. promocję produktów ultra przetworzonych na niekorzyść żywności naturalnej czy nisko przetworzonej.[1]
W 2024 roku pojawiły się interesujące badania holenderskich ekspertów. Dr Stephan Peters i prof. dr Hans Verhagen przeanalizowali dotychczasowe badania dotyczące systemu Nutri-Score i wykazali stronniczość części publikacji naukowych. Pokazali oni, iż zdecydowana większość badań wspierających system Nutri-Score została zrealizowana przez twórców Nutri-Score. Natomiast większość (61%) badań przeprowadzonych niezależnie od twórców systemu Nutri-Score wykazała niekorzystne wyniki.[2]
Petycja do UOKiK
W ramach koalicji Producenci Produktów Naturalnych i Niskoprzetworzonych, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków oraz Polskie Stowarzyszenie Medycyny Stylu Życia uruchomiły petycję skierowaną do Prezesa Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji.
Petycja ma sprawdzić czy konsument nie jest wprowadzany w błąd przez system oznaczeń Nutri-Score. W petycji zwracana jest uwaga, iż system Nutri-Score skierowany do konsumenta musi m.in. spełniać wymogi art. 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1169/2011, tj.: nie może wprowadzać konsumentów w błąd (o czym mowa w art. 7), nie może być niejednoznaczny ani dezorientować konsumenta, musi być, w stosownych przypadkach, oparty na odpowiednich danych naukowych.
Pod petycją online może podpisać się każdy. Co ważne podpis pod petycją nie opowiada nas po żadnej stronie dyskusji wokół Nutri-Score. Ma zainicjować sprawdzenie stanu faktycznego.
Link do petycji znajdziemy na stronie: https://www.petycjeonline.com/petycja_do_prezesa_urzdu_ochrony_konsumentow_i_konkurencji_w_sprawie_zbadania_moliwoci_wprowadzania_konsumentow_w_bd_przez_system_znakowania_produktow_spoywczych_nutri-score
Natomiast każdy konsument ma prawo i możliwość składania indywidualnych skarg do UOKiK, jeżeli czuje się wprowadzony w błąd przez system Nutri-Score. Taką skargę można przesłać pisemnie na adres urzędu. Pismo powinno zawierać dane nadawcy, w tym jego dokładne dane teleadresowe. Urząd nie rozpatruje anonimowych zawiadomień. Więcej o indywidualnych skargach znajdziemy na: https://uokik.gov.pl/naruszanie-interesow-konsumentow
[1] Więcej informacji i pełny raport pod adresem: https://wnoz.wum.edu.pl/pl/content/raport-naukowcow-wnoz#overlay-context=pl
[2] Szczegóły i więcej informacji w artykule naukowym: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213434424000069?via%3Dihub
![Świąteczna osłona Targu Regionalnego [zdjęcia]](https://tarnow.ikc.pl/wp-content/uploads/2024/12/Targ-Regionalny-Swiateczny-fot.-Artur-Gawle0020.jpg)
