Cukier waniliowy a wanilinowy – jaka jest różnica?

Aromat wanilii – naturalnej wanilii – bardzo często pożądany jest w różnego typu wypiekach i deserach.
Jeżeli chcemy dodać słodkiego, a zarazem sensownego aromatu do swoich wypieków, zwykle sięgamy po wanilię. To aromat, który bardzo często wyczuwalny jest zarówno w produktach gotowych, jak i w domowych wypiekach cukierniczych.

Wówczas na sklepowych półkach mamy zwykle do wyboru dwa produkty: cukier waniliowy, czyli naturalny cukier z dodatkiem prawdziwej wanilii, oraz cukier wanilinowy. Zauważmy, iż sama nazwa tych produktów różni się tylko jedną literką – a jednak różnice między nimi są kolosalne. O ile cukier z aromatem wanilii jest produktem naturalnym, o tyle cukier wanilinowy to całkowicie syntetyczny, czyli sztuczny, odpowiednik.

Co to jest cukier waniliowy?

Cukier waniliowy to naturalny produkt, który wytwarzany jest głównie z sacharozy, najczęściej pochodzącej z cukru buraczanego. W idealnych warunkach rynkowych składa się on z rafinowanego białego cukru oraz autentycznych lasek wanilii lub naturalnego ekstraktu waniliowego. Najważniejszym składnikiem cukru waniliowego jest właśnie prawdziwa wanilia – pozyskiwana z owoców tropikalnej orchidei.

Z wanilią jest jednak jeden problem – zwykle jest to dosyć ekskluzywny towar, pozyskiwany z owoców tropikalnych orchidei (Vanilla planifolia), które rosną tylko w określonych warunkach i wybranych miejscach na świecie. Jednym z najsłynniejszych regionów uprawy jest Madagaskar, gdzie produkowana jest słynna wanilia bourbon.

---

Laska wanilii Madagaskar Burbon - 3 szt – cena : 20,00 zł
Laska wanilii Madagaskar Burbon

---

Cukier waniliowy drobny - 200g – cena : 11,00 zł
Kup cukier waniliowy

Niewielkie obszary występowania i uprawy wanilii to jedno. Do tego dochodzi również trudność jej uprawy i przygotowania do sprzedaży. Wanilia, z której produkowany jest cukier waniliowy, wymaga czasochłonnego procesu hodowli. W wielu przypadkach kwiaty zapylane są manualnie, a same owoce dojrzewają przez wiele miesięcy na krzewach. Następnie przechodzą wieloetapowy i czasochłonny proces suszenia oraz fermentacji. To właśnie w jego trakcie wyzwalają się związki aromatyczne odpowiedzialne za charakterystyczny zapach wanilii.

Laski wanilii Bourbon

W efekcie naturalna wanilia cechuje się bardzo złożonym aromatem, który zawiera ponad 200 różnych związków chemicznych. Tego efektu nie da się odtworzyć w pełni w laboratorium – i z pewnością nie zapewni go wanilina syntetyczna.

Skomplikowany sposób uprawy, wysokie wymagania klimatyczne i środowiskowe sprawiają, iż wanilia jest jedną z najdroższych przypraw na świecie – zaraz po szafranie. A jednocześnie od lat pozostaje jednym z najbardziej pożądanych dodatków do wszelkiego rodzaju wyrobów cukierniczych. Tu właśnie pojawia się kontrast – rosnące zapotrzebowanie na wanilię kontra jej ograniczona produkcja.

Innymi słowy: cukiernicy potrzebowali wanilii do swoich wypieków, ale nie mogli jej pozyskać w odpowiednich ilościach – i to stało się impulsem do działania. Postanowiono więc odtworzyć aromat wanilii w sposób sztuczny. Była to odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na charakterystyczny smak i zapach wanilii w produktach spożywczych.

W ten oto sposób syntetycznie wytworzono związek o nazwie wanilina – który dziś znajduje się m.in. w popularnym cukrze wanilinowym.

Co to jest cukier wanilinowy?

Na półkach sklepowych w dziale spożywczym zwykle nie znajdziemy cukru waniliowego ani suszu z prawdziwej wanilii – najczęściej trafiamy na cukier wanilinowy. Jak widać, nazwa jest bardzo podobna – różni się tylko jedną literką – ale różnice w składzie są kolosalne.
Cukier wanilinowy to produkt syntetyczny – stanowi mieszankę cukru z dodatkiem waniliny lub etylowaniliny.

• Wanilina (4-hydroksy-3-metoksybenzaldehyd) to związek chemiczny, który naturalnie występuje w strąkach wanilii, ale ten wykorzystywany w przemyśle spożywczym jest pozyskiwany syntetycznie – np. z ligniny (pochodnej drewna) lub petrochemikaliów.
• Etylowanilina to związek bardzo podobny do waniliny pod względem struktury, jednak ma silniejszy aromat, dzięki czemu można ją stosować w mniejszych ilościach, a efekt zapachowy i smakowy jest bardziej intensywny.

W skrócie:

Cukier waniliowy → to naturalny cukier z dodatkiem prawdziwej wanilii (ekstrakt, laska wanilii, naturalny aromat).

Cukier wanilinowy → to cukier z syntetycznym aromatem w postaci waniliny lub etylowaniliny.

Skład to jednak nie jedyna różnica, która dzieli cukier waniliowy i wanilinowy.
Produkty te różnią się także aromatem, smakiem, a przede wszystkim ceną – i to właśnie cena jest często głównym czynnikiem, który decyduje o ich wyborze przez producentów i konsumentów. Cukier wanilinowy jest znacznie tańszy w produkcji, co sprawia, iż dominuje na rynku masowym.

Smak i zapach – czyli co naprawdę czujemy w deserach

Cukier waniliowy (naturalny) to zupełnie inna liga, jeżeli chodzi o aromat. Jego zapach – pochodzący z prawdziwej laski wanilii – jest bogaty, wielowymiarowy i głęboki. To nie tylko wanilina, ale także dziesiątki innych lotnych związków zapachowych, które razem tworzą harmonijną, wręcz kremową nutę waniliową. Wypieki i desery z dodatkiem naturalnego cukru waniliowego mają delikatny, subtelny smak, który nie dominuje, ale przyjemnie dopełnia całość.
Z kolei cukier wanilinowy (syntetyczny) pachnie przede wszystkim waniliną – czasem wzmocnioną jej etylową wersją. Aromat jest wyraźny, ale bardziej jednowymiarowy. Często określany jest jako „sztuczny” – choć przypomina wanilię, to brakuje mu tej głębi i złożoności, która tak zachwyca w produkcie naturalnym. Co ciekawe, w praktyce zapach cukru wanilinowego bywa choćby intensywniejszy, ale niekoniecznie przyjemniejszy – to mocny akcent, który łatwo przyćmiewa inne smaki.
W literaturze kulinarnej wielokrotnie podkreśla się, iż aromat cukru wanilinowego jest znacznie uboższy w porównaniu do cukru waniliowego, a desery z naturalną wanilią uchodzą za bardziej eleganckie i szlachetne.

Zastosowania kulinarne – gdzie się sprawdza cukier waniliowy, a gdzie wanilinowy?

Oba rodzaje cukru mają swoje miejsce w kuchni – przede wszystkim przy przygotowywaniu słodkich potraw i wypieków. Różnią się jednak zastosowaniem – głównie ze względu na cenę, intensywność zapachu i oczekiwania względem jakości.

Cukier waniliowy (naturalny) to klasyczny dodatek do domowych deserów i wypieków – od biszkoptów, ciast i ciasteczek, po lody, polewy, budynie czy kremy. Często wykorzystuje się go także do aromatyzowania kawy, herbaty lub bitej śmietany. Jego główną zaletą jest głęboki i autentyczny aromat, jednak cena sprawia, iż w produkcji masowej praktycznie się go nie używa. W przemyśle spożywczym naturalna wanilia uznawana jest za zbyt drogą – dlatego w sklepowych produktach aromat waniliowy niemal zawsze pochodzi z syntetycznej waniliny.

Cukier wanilinowy (syntetyczny) stosuje się podobnie – w kuchni domowej dodaje się go do ciast, ciasteczek, kremów, a choćby napojów. Nie wymaga naturalnego składu, a przy tym jest dużo tańszy, dlatego stanowi podstawowe źródło „aromatu waniliowego” w gotowych produktach spożywczych. W praktyce niemal wszystkie budynie, puddingi, jogurty, lody czy napoje waniliowe, które znajdziesz na sklepowych półkach, aromatyzowane są waniliną syntetyczną, a nie prawdziwą wanilią.

Warto zaznaczyć, iż oba cukry nie zastępują zwykłego cukru – nie słodzą na dużą skalę, ale dodają potrawom charakterystyczny aromat. Można ich używać zamiennie (np. 1:1 w przepisie), jednak trzeba pamiętać o różnicy w jakości i intensywności zapachu – szczególnie jeżeli zależy nam na naturalnym efekcie.