Drewniana zabudowa w Chochołowie
Chochołów to duża wieś położona nad Czarnym Dunajcem jest wspaniałym przykładem zabudowy wsi podhalańskiej z XVIII-XIX w. W centrum wsi znajduje się żywy skansen budownictwa i folklory ludowego gdzie zobaczyć można kilkanaście wspaniale zachowanych zagród i budynków zbudowanych z drewnianych bali w konstrukcji zrębowej. Wieś ma charakter zwartej ulicówki, domy zwrócone są szczytami do drogi, a frontem na południe z lekkim odchyleniem ku wschodowi „na godzinę 11-tą". Zawsze przed świętami wielkanocnymi są one myte i szorowane manualnie, iż po latach wyglądają jak nowe.
Pod nr. 24 znajduje się chałupa wybudowana z jednej jodły ściętej na Ostryszu przed ponad 100 laty.
Jest to najlepiej zachowany kompleks budownictwa podhalańskiego — ponad 100 chałup wpisanych jest do rejestru zabytków. Chochołów został zaliczony do zabytków klasy I. We wsi funkcjonuje Izba Regionalna prezentującą przedmioty kultury ludowej, Muzeum Powstania Chochołowskiego oraz Centrum Promocji i Ochrony Torfowisk w Chochołowie.
Drewniany kościół w Orawce
Orawka to wieś na polskiej Orawie, przy drodze do przejścia granicznego w Chyżnem. We wsi znajduje się piękny, drewniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela, wybudowany w latach 1651 -1657 r. Świątynia jest jednym, z najcenniejszych zabytków architektury sakralnej w tym regionie.
Wnętrze zdobi bardzo dobrze zachowana polichromia z 1711 r. wykonana przez nieznanych autorów. Nieco na pn. wsch. od kościoła stoi zabytkowy murowany budynek tzw. „farbiarni” z połowy XVIII w. Tradycja mówi, iż niegdyś mieściła się tutaj komora celna i skład soli.
Orawski Skansen w Zubrzycy Górnej
Zubrzyca Górna to wieś położona na polskiej Orawie. W jej górnej części znajduje się najważniejsza atrakcja całej polskiej Orawy — Orawski Park Etnograficzny. Na jego terenie można zobaczyć ekspozycje związaną z kulturą regionu Orawy, głównie dawne ludowe budownictwo orawskie wraz z wyposażeniem wnętrz.
Najważniejszym zabytkiem w skansenie jest dwór sołtysi Moniaków, którego najstarsza część została wybudowana w 1784 r. Wraz z zabudowaniami gospodarczymi pokazuje, jak wyglądało dawniej życie drobnej szlachty. W skansenie realizowane są także wystawy i imprezy związane z kulturą regionu oraz zajęcia edukacyjne.
Bór nad Czerwonem
Nieopodal Nowe Targu znajduje się rezerwat torfowiskowy Bór na Czerwonem. W lesie znajduje się torfowisko typu wysokiego, rośnie tutaj unikalna roślinność, do której należą: rzadko spotykana kosodrzewina błotna, bagnica torfowa, rosiczka owadożerna. Masowo występuje tu glon — wstężnica podtatrzańska, od której bierze swoją nazwę Bór na Czerwonem. Rezerwat jest objęty ochroną Natura 2000.
Kościół w Dębnie
Dębno Podhalańskie to niewielka wieś położona w widłach Dunajca i Białki. Podziwiać tu można najstarszy na Podhalu drewniany kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła (1490-1500) klasy 0. Świątynia zbudowana została z modrzewiowych i jodłowych bali bez użycia gwoździ. Wnętrze kościoła zdobi dobrze zachowana gotycko — renesansowa polichromia na ścianach i stropie prezbiterium oraz niektórych sprzętach.
Jest to jedyna w Europie polichromia z końca XV w. zachowana w tak dobrym stanie w sakralnym obiekcie drewnianym. Występuje tutaj 77 motywów geometrycznych, roślinnych, zwierzęcych i figuralnych. Cenne jet również zabytkowe wyposażenie kościoła, cześć elementów jest starsza od kościoła.
Wystrój wnętrza uzupełniają współczesne rzeźby ludowego artysty Józefa Janosa. Wieża z nadwieszoną izbicą i ostrosłupowym hełmem pochodzi z l. 1601-1607.
Kościół otacza drewniany płot z dylów układanych na zrąb, przykryty daszkiem z dwoma drewnianymi bramkami. Na okolicznym cmentarzu rosną modrzewie, dęby, sosny uznane za pomnik przyrody. Kościół w Dębnie jest wpisany na listę UNESCO.
Dwór Tetmajerów w Łopusznej
Łopuszna należy do jednych z najstarszych osad na Podhalu, leży na pograniczu Gorców i Kotliny Nowotarskiej. Znajduje się tutaj odremontowany dworek Tetmajerów, który został wybudowany 1784 roku.
Obecnie mieści się w nim Muzeum Kultury Szlacheckiej — Oddział Muzeum Tatrzańskiego. Za dworem nad Dunajcem znajduje się zabytkowy kościół pochodzący z XVI w., w latach późniejszych wielokrotnie przebudowywany. Kościół wraz z zespołem dworskim należy do zabytków klasy I.
Zabytki we Frydmanie
Frydman to duża wieś na polskim Spiszu, na prawym brzegu Dunajca. Posiada zabytkowy małomiasteczkowy układ przestrzenny z rynkiem pośrodku. Znajduje się tutaj kościół murowany w stylu wczesnogotyckim z przełomu XIII i XV w. To najstarszy zabytek architektury sakralnej polskiego Podtatrza murowany kościół pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa.
Pierwotnie gotycki po przebudowach łączy w swojej bryle elementy architektury gotyckiej, renesansowej i barokowej.
We wsi zobaczyć można ładny renesansowy stary dwór obronny z końca XVI w. Niegdyś własność rodziny Horvathów, którzy byli właścicielami dużej części Spisza wraz z Zamkiem Niedzickim.
Niedaleko kasztelu znajdują się sławne piwnice frydmanowskie, dwupoziomowe o łącznej długości 600 m, które były przeznaczone do przechowywania i leżakowania win przewożonych z Węgier do Polski.
Zamek w Niedzicy
Najbardziej rozpoznawalna zamek położony nad Jeziorem Czorsztyńskim, usytuowany na skalistym wzgórzu. Jeden z najcenniejszych zabytków architektury obronnej w Polsce został wybudowany przez węgierski ród Berzeviczy'ch. Zamek Niedzicki był zamkiem Węgierskim pełniącym funkcje strażnicy na granicy węgiersko — polskiej.
Zamek dzieli się na: górny z 1325 r., średni i dolny z 1601 r. na murach obronnych zachowały się resztki renesansowej attyki, na narożach murów wznoszą się cztery baszty. Z górnego tarasu rozpościera się wspaniały widok na dolinę Dunajca, Pieniny Czorsztyńskie i Magurę Spiską. Część zamku udostępniona jest dla zwiedzających, mieści się tutaj muzeum, którego zbiory dotyczą historii zamku i regionu spiskiego.
Zalew Czorsztyński
Poniżej Zamku Niedzickiego dawny przełom Czorsztyński przegradza największa w Polsce ziemna tama — Zapora Czorsztyńska. Budowę zapory rozpoczęto w 1975 r., zakończenie inwestycji nastąpiło 1997 r.
Swoja przydatność udowodniło 1997 roku w czasie wielkiej powodzi. Ziemno — betonowa tama ma długość 404 m, wysokość 56 m, głębokość zbiornika sięga do 50 m. Jezioro Czorsztyńskie zajmuje powierzchnię 10,5 km2.
Po jeziorze pływają wycieczkowe statki, także w rejsach łączących zamki: czorsztyński i niedzicki. Wokół zbiornika wodnego jest rozbudowana baza rekreacyjno — turystyczna, istnieje kilka przystani żeglarskich.
Zamek Czorsztyński
W Czorsztynie znajdują się ruiny zamku wybudowanego za Kazimierza Wielkiego w XV w. Za czasów panowania Władysława Jagiełły zamkiem zarządzał sławny rycerz Zawisza Czarny. Zamkowe mury były świadkami wizyt wielu polskich władców.
Po pożarze spowodowanym od pioruna w 1970 r. obiekt popadł w ruinę. w tej chwili ruiny są zabezpieczone i udostępnione do zwiedzania i wraz z przyległym terenem stanowią rezerwat „Zamek Czorsztyn”
Spływ Dunajcem
Jedną z największych atrakcji turystycznych Pienin jest spływ tratwami Przełomem Dunajca. Przeprawa na tratwach mieszczących 10-osób jest niezapomnianym przeżyciem. Rzeka meandruje wśród wapiennych skał, w czasie spływu towarzyszą wspaniałe widoki pienińskich szczytów. Przepłynięcie 15 km zajmuje ok. 3 godziny.
Początek spływu rozpoczyna się w Sromowcach — Kątacha, kończy w Szczawnicy (15 km) lub w Krościenku (18,5 km). Flisackie tratwy składają się z połączonych ze sobą czółen i prowadzone są przez dwóch flisaków.
Spływ odbywa się w okresie letnim od maja do końca października.
Przełom Białki
Położony na południe od Nowej Białej rezerwat ścisły. Krajobrazowy interesujący pod względem geomorfologicznym Przełom Białki z rzadkimi zespołami roślinności naskalnej i reliktowym drzewostanem sosnowym. Rośnie tu także ok. 100 gatunków roślin tatrzańskich, które przyniosły wody Białki. Rezerwat powstał jeszcze przed II wojną światową. Chroni efektowne skały wapienne, które zostały rozdzielone przez wody Białki.
Skała na lewym brzegu nazywana jest Obłazową natomiast na przeciwległym brzegu nosi nazwę Kramnica. W południowym stoku Obłazkowej mieści się nieduża jaskinia, w której wnętrzu znaleziono znakomicie zachowany bumerang, powstały przed 18 tys. lat jest on najstarszym bumerangiem na ziemi.
Kościół w Trybszu
Trybsz to wieś o charakterze ulicówki, rozciągnięta wzdłuż drogi do Łapsz.
Na uwagę zasługuje stary modrzewiowy kryty gontem kościół Powstały prawdopodobnie w 1597 r. Obiekt o konstrukcji zrębowej został zbudowany bez użycia gwoździ, które zastępują tu drewniane kołki. Wewnątrz kościoła można zobaczyć wspaniałe polichromie pokrywające ściany i strop.
Na stropie nawy namalowano scenę Sądu Ostatecznego na tle panoramy Tatr Bielskich — jest to najstarsze w Polsce wyobrażenie Tatr. Przypuszczalnie krajobraz przedstawia otoczenie Doliny Jaworowej.
Zagroda Korkoszów w Czarnej Górze
Czarna Góra to wieś położona na polskim Spiszu, po wschodniej stronie rzeki Białki. W miejscowości w Zagrodzie Korkoszów mieści się, oddział Muzeum Tatrzańskiego.
Pierwotnie budynki: chałupa z izbą i sienią oraz stajnia zostały zbudowane pod koniec XIX w. Wewnątrz urządzona jest ekspozycja przedstawiająca bogate gospodarstwo spiskie z czasów międzywojennych. Wyposażenie chałupy i budynków gospodarczych zakupiono od mieszkańców Czarnej Góry.
Zagroda Sołtysów w Jurgowie
Wieś na Spiszu Polskim, w dolinie Białki nieopodal przejścia granicznego w Podspadach. Znajduje się tutaj zabytkowa Zagroda Sołtysów będąca oddziałem Muzeum Tatrzańskiego. Dom drewniany został wybudowany w 1861 roku przez Jakuba Sołtysa, pradziada jego ostatniego właściciela.
Składa się z trzech pomieszczeń: sieni, izby i komory. Przylegający do niej budynek gospodarczy połączony wspólnym dachem składa się z wozowni, boiska, stajni i owczarni.
Po remoncie w zagrodzie została urządzona ekspozycja etnograficzna przedstawiająca biedne gospodarstwo spiskie. Wykorzystano do tego celu oryginalnie zachowane wyposażenie m.in. malowana skrzynia, obrazy, kołowrotek i odzież.
Zabytkowe szałasy Podokólnem
Przy drodze prowadzącej do przejścia granicznego ze Słowacją znajduje się Polana Podokólne, leżąca nad granicznym potokiem Jaworowym. Zobaczyć można tutaj malownicze skupisko ponad pięćdziesięciu zabytkowych szałasów pasterskich.
Jest to największe zespół tego typu w Tatrach i na Podtatrzu. Dawniej szałasów było ok. 100 i zostały przeniesione z tatrzańskich hal i polan, gdy Jurgowscy pasterze utracili prawo wypasania w Tatrach.
Podokólne jest wpisane na listę zabytków jako zespół przedstawiający największa wieś letnią.
Kościół na Bachledówce
Bachledówka to jedno z ciekawszych miejsc widokowych na Podhalu. Możemy stąd podziwiać w całej okazałości panoramę najwyższych polskich gór.
Jest to miejsce z bardzo oryginalną historią, która doprowadziła do wybudowania tutaj kościoła o wyjątkowych walorach artystycznych. W latach 1967–73 stałym gościem na Bachledówce był Prymas Polski ks. kard. Stefan Wyszyński, spędzający tutaj swoje wakacje.
Towarzyszył mu często kard. Karol Wojtyła. Kościół jest popularnym miejscem, w którym ślub biorą młode pary.
Ludźmierz
Jedna najstarszych o ile nie najstarsza miejscowość na Podhalu, rodzinna wieś Kazimierza Przerwy — Tetmajera.
Najważniejszym punktem wsi, przyciągającym rzesze turystów i pielgrzymów jest neogotycki kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.
W jego wnętrzu znajduje się licząca około 600 lat zabytkowa i słynąca cudami figura Matki Boskiej Ludźmierskiej. Wieki temu oraz w tej chwili odbywający się tutaj odpust w dniu 15 sierpnia jest wielkim świętem Podhala.
Ludźmierz to także miejsce, gdzie Jan Paweł II w roku 1997 odprawił mszę świętą dla kilkuset tysięcy wiernych. W Ludźmierzu odbywa się poświęcenie owiec, które wyruszają w kwietniu na podhalańskie hale.
