Stawy kolanowe to jedne z najważniejszych i najbardziej złożonych stawów w organizmie człowieka. Dzięki nim można z łatwością chodzić, biegać, skakać i wykonywać inne czynności fizyczne. Jednak z biegiem czasu lub z powodu urazu kolana mogą boleć. Poznaj najważniejsze fakty o stawach kolanowych, ich budowie, funkcjonowaniu i typowych problemach oraz sposobach utrzymania ich w zdrowiu.
Anatomia kolana – z czego jest ono zbudowane?
Budowa kolana jest dość skomplikowana. Mimo to warto znać podstawowe elementy, które składają się na strukturę kolana, a jest to:
- kość udowa,
- piszczel (kość piszczelowa),
- rzepka.
To one wraz z kilkoma więzadłami i łąkotkami (boczną i przyśrodkową) tworzą podstawę prawidłowo funkcjonującego kolana [1]. W kolanie znajdują się również:
- dwa główne stawy: udowo-piszczelowy oraz rzepkowo-udowy;
- torebka stawowa, która składa się z zewnętrznej warstwy włóknistej i wewnętrznej warstwy maziowej;
- zbudowane z tkanki łącznej kaletki maziowe, które są uzupełnieniem torebki stawowej.
Za co odpowiadają elementy anatomiczne kolana?
Staw udowo-piszczelowy odpowiada za zginanie i prostowanie kończyny, a rzepkowo-udowy odpowiedzialny jest za umożliwienie przesuwania się rzepki po kości udowej podczas zginania i prostowania kolana. Części kostne pokrywa miękka tkanka znana jako chrząstka szklista, która wraz z mazią stawową pomaga amortyzować stawy i ułatwia ruch. Istotne są też mięśnie i więzadła, które pomagają stabilizować kolano [1].
Ważną rolę w kolanie odgrywają również łąkotki: boczna i przyśrodkowa. Ich zadaniem jest dopasowywanie do siebie powierzchni stawowych, dzięki czemu stawy są ruchome i pracują efektywnie [2]. Z kolei za podstawową stabilizację stawu kolanowego odpowiada obecna w kolanie torebka stawowa. Poza tym łączy ona powierzchnie stawowe i jest osłoną dla stawu kolanowego [3].
Jakie ruchy wykonuje kolano?
Stawy kolanowe odpowiadają za utrzymanie ciężaru ciała i umożliwienie ruchu nogi. Jednak pozwalają również na wykonywanie takich czynności, jak bieganie, chodzenie, wchodzenie po schodach i skakanie. Wszystko to możliwe jest dzięki ich zdolności ruchu dookoła dwóch, położonych względem siebie pod kątem prostym osi [4]. Możliwe do wykonania ruchy w kolanie to:
- ruch zginania, w którym łąkotki przesuwają się do tyłu i ruch prostowania, kiedy to łąkotki przesuwają się do przodu;
- ruch prostowania, czyli wyprostowanie nogi w kolanie i ułożenie w jednej linii podudzia oraz długiej osi uda.
- ruch obrotowy, który odbywa się za każdym wprowadzaniem kolana w ruch, oprócz całkowitego wyprostowania i maksymalnego zgięcia.
Jak zadbać o zdrowie stawów kolanowych?
Jednym ze sposobów dbania o zdrowie kolan jest uprawianie sportu, a zwłaszcza ćwiczeń wzmacniających i rozciągających. Ważne jest jednak, aby znać swoje ograniczenia i nie podejmować ruchów, które są zbyt obciążające dla Twoich mięśni. Najlepiej wykonywać jakąkolwiek aktywność fizyczną lub przygotowywać się do uprawiania sportu pod nadzorem fizjoterapeuty.
Innym sposobem zadbania o stawy jest redukcja wagi. Im więcej ważysz, tym silniejszy jest nacisk ciała wywierany na kolana. Należy również unikać powtarzalnych i intensywnych czynności, zwłaszcza powodujących nacisk na stawy kolanowe. o ile długo pracujesz w jednej pozycji, np. siedzącej, rób częste i krótkie przerwy na rozciąganie nóg. Warto również zadbać o odpowiednie obuwie, zwłaszcza podczas biegania lub długiego chodzenia, które będzie amortyzowało wstrząsy podczas kontaktu stopy z podłożem.
Warto również uzupełnić codzienną dietę o składniki odżywcze wspierające utrzymanie zdrowia stawów takie jak witaminy C i D. Witamina C pomaga w prawidłowej produkcji kolagenu w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania chrząstki, natomiast witamina D pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu mięśni. jeżeli codzienny jadłospis nie uwzględnia pokarmów będących ich źródłem, warto rozważyć suplementację kolagenem w proszku z dodatkiem tych witamin, np. produktami z rodziny suplementów diety 4Flex [5].
Artykuł na zlecenie marki 4flex
Bibliografia:
1. Libura M., Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 2023: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/130008,urazy-stawu-kolanowego-uraz-w-obrebie-kolana
2. Radlak K., Staw kolanowy – anatomia kolana, Portal Fizjoterapeuty 2016: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/staw-kolanowy-anatomia-kolana.html
3. Grądzki T., Budowa stawu kolanowego – anatomia kolana –powierzchnie stawowe, łąkotki, Polecany Ortopeda 2021: https://polecanyortopeda.pl/staw-kolanowy-anatomia-budowa-kolana/
4. Bochenek A., Ciechanowski S., Krzystałowicz F. i in., Anatomia człowieka, T.1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015.
