Baśka miała jedenaście lat i boso biegała po brukowanych uliczkach Kazimierza Dolnego, gdzie kolorowe kamienice tulą się do wzgórz, a place pachną kwiatami, świeżym chlebem i mocną kawą. Jej stopy, stwardniałe od lat chodzenia bez butów, znały każdy kamień, każdą szczelinę i każdą kałużę w miasteczku. Choć były małe i chude, były też silne i ciche, jakby same opowiadały historię jej codzienności.
Mama Baśki wyplatała kolorowe bransoletki dla turystów snujących się po rynku, wplatając w każdy supeł jakąś opowieść. Tata sprzedawał kolby kukurydzy posypane solą i papryką, wykrzykując ceny donośnym głosem, podczas gdy klienci wybierali największe albo najmniejsze zależnie od apetytu i portfela. Nie byli biedni duchem. Śmiech Baśki i jej rodzeństwa wypełniał niewielki domek z gliny, z czerwoną dachówką i oknami zawsze na oścież otwartymi. Ale grosza ledwo starczało na najpotrzebniejsze. Czasem Baśka szła do szkoły, a czasem zostawała w domu, by pomóc mamie przy straganie albo zaopiekować się malutkim braciszkiem, Wojtusiem, który ledwo gaworzył pierwsze słowa.
Pewnego dnia, gdy Baśka zamiatała rynek po odejściu turystów, zagraniczna turystka zauważyła, iż dziewczynka jest bosa. Jej spojrzenie zatrzymało się na stopach Baśki spękanych i zakurzonych i podeszła bliżej.
Dlaczego nie masz butów, dziecko? zapytała, pochylając się lekko.
Baśka wzruszyła ramionami. Patrzyła prosto, ale w jej oczach migotała mieszanina dumy i rezygnacji.
Moje się zepsuły dawno temu odparła. A na nowe nie ma.
Kobieta, poruszona szczerością dziewczynki i godnością, z jaką mówiła, wyjęła z torby prawie nowe trampki i podała je Baśce. Były białe, z niebieskim paskiem po boku, i zdawały się błyszczeć w popołudniowym słońcu. Baśka przytuliła je mocno, jakby były skarbem, który ktoś jej powierzył. Tego wieczoru nie chciała ich zdjąć choćby do snu, a przed położeniem się ostrożnie je wyczyściła, podczas gdy Wojtuś zerkał na nią ciekawie, a koty z podwórka podchodziły obwąchać nowe przedmioty.
Następnego dnia Baśka poszła do szkoły w trampkach, z głową uniesioną wysoko. Nie robiła tego z próżności. Nie czuła się lepsza od innych tylko dlatego, iż ma nowe buty. Robiła to z godnością, bo po raz pierwszy nie musiała chować stóp pod ławką albo pod starą szmatą, jak inne dziewczynki, by nie zwracać na siebie uwagi. Każdy jej krok rozbrzmiewał na rynku, w wąskich uliczkach, a stare kamienie zdawały się patrzeć na nią z szacunkiem.
Ale niedługo coś się zmieniło.
O, patrzcie, burżujka! zawołał jeden z kolegów, wskazując na nią. Zachciało jej się modnych butów!
Śmiechy i szepty bolały bardziej niż chodzenie boso w upale. Baśka nie rozumiała, dlaczego coś tak prostego może budzić zazdrość i kpiny. Usiadła sama na ławce, patrząc, jak inni się bawią i komentują, i poczuła ciężar na sercu. Tego popołudnia wróciła do domu z butami w torbie, uważając, by ich nie pobrudzić.
Co się stało, córeczko? spytała mama, zaniepokojona smutnym wyrazem twarzy córki.
Lepiej je schowam, mamo. Żeby się nie zniszczyły odparła Baśka cichym głosem.
Nie chciała powiedzieć prawdy. Że bycie biednym i posiadanie czegoś ładnego czasem drażni bardziej niż nieposiadanie niczego. Że niektórzy mylą dumę z pychą. Że pokora nie tkwi w tym, co masz na nogach, ale w tym, jak idziesz przez życie.
Kilka dni później do miasteczka przyjechała fundacja. Szukała dzieci do projektu fotograficznego, który miał pokazać codzienną urodę dziecięcego życia na polskiej wsi. Chcieli uchwycić zwykłe chwile ulice, targi, rodziny i uśmiechy, które często umykają uwadze. Baśka została wybrana. Fotografowie uwiecznili ją w trampkach, przed glinianym domem, z polnym kwiatkiem w dłoni. Każdy jej gest, każde spojrzenie, każdy śmiech opowiadał historię niezwykłej, dzielnej i pełnej godności dziecięcej duszy.
Zdjęcie pojechało w świat do Nowego Jorku, Berlina, Buenos Aires. Baśka o tym nie wiedziała. Aż do dnia, gdy przyjechał dziennikarz i jej poszukał.
Twoje zdjęcie wisi w galerii powiedział. Ludzie pytają o ciebie. Chcą wiedzieć, kim jest dziewczynka z dużymi oczami i białymi trampkami.
Baśka spojrzała na mamę, która płakała cicho, szczęśliwa i dumna jednocześnie.
A czemu ktoś chciałby wiedzieć o mnie, skoro tutaj nikt na mnie nie patrzy? spytała z dziecięcą prostotą.
Bo reprezentujesz coś bardzo ważnego odparł dziennikarz. Że choćby to, co zwyczajne, jeżeli patrzy się na nie z szacunkiem i miłością, staje się sztuką.
Baśka znów założyła trampki. Szła przez rynek z podniesioną głową, patrząc na znajome twarze, sąsiadów, turystów. Nie obchodziły ją już drwiny tych, którzy się z niej śmiali. Bo zrozumiała coś ważnego: iż piękno to nie tylko to, co widzą inni ale to, co czujesz, gdy przestajesz się chować. Każdy krok przypominał jej, iż ma prawo iść przez życie z dumą.
Czasem para butów nie zmienia świata. Ale może zmienić to, jak dziecko widzi siebie, jak postrzega siebie wśród innych i jak patrzy w przyszłość. A to to już jest cud.
Z czasem historia Baśki stała się inspiracją. Inne dzieci zaczęły dbać o swoje skarby, chodzić z podniesioną głową, cenić to, co mają. Matki i babcie mówiły o tym, jak ważne jest, by dzieci czuły się dumne z tego, co posiadają, bez strachu przed oceną innych.
Baśka zaś wciąż chodziła w swoich białych trampkach zakurzonych, ubłoconych, pełnych historii i śmiechu. Za każdym razem, gdy przechodziła przez rynek, jej spokojne, pewne spojrzenie zdawało się mówić: Patrzcie, kim jestem. Patrzcie na mój świat. Patrzcie, jak idę.
Bo czasem buty to nie tylko coś, co zakrywa stopy. Zakrywają wstyd, zwątpienie, strach. I pozwalają, by światło, które każde dziecko nosi w sobie, rozświetliło wszystko wokół.
Na kazimierskim rynku,
