Black Friday: gorączka piątkowych zakupów

Black Friday, czyli piątek przypadający po Święcie Dziękczynienia, co roku elektryzuje miliony ludzi. Ta data kojarzy się z szalonymi wyprzedażami, promocyjnymi cenami i zakupami, których zbiorowa wartość w samych tylko USA przekracza miliardy dolarów. Ale czy promocje oferowane przez sklepy na Black Friday naprawdę stanowią okazję jedyną w swoim rodzaju? Co najczęściej jest kupowane tego dnia i na co uważać, by nie dać się ponieść zakupowemu szaleństwu?

Fot. Archiwum WEM

Zakupy warte miliardy

Z danych wynika, iż w 2023 r. w ciągu tylko tego jednego dnia konsumenci w USA wydali na same zakupy w internecie oszałamiającą kwotę 9.8 miliarda dolarów. Przewiduje się, iż tegoroczna sprzedaż osiągnie pułap 10 miliardów dolarów i wzrośnie do 12.3 miliardów do 2028 r. A na co najczęściej klienci wydawali pieniądze?

Według badania przeprowadzonego przez portal statista.com w 2023 roku wśród amerykańskich konsumentów w wieku 18-80 lat, największą popularnością cieszyły się ubrania, które kupowało aż 49% wszystkich badanych. Na kolejnych miejscach znalazły się: elektronika, w tym inteligentne zegarki (36%), obuwie (32%), akcesoria (27%), książki, filmy, muzyka i gry komputerowe (26%), zabawki i produkty dla dzieci (23%), AGD (22%) oraz kosmetyki (21%).

Czy promocyjne ceny faktycznie są „okazją”? Według CNBC tegoroczne rabaty na odzież, sprzęt AGD, komputery, artykuły sportowe, meble i telewizory będą lepsze niż przez ostatnie kilka lat. Eksperci zwracają jednak uwagę, iż w tym roku zabawki i elektronika są objęte mniejszymi rabatami niż w ubiegłym roku i uczulają, iż choć podczas Czarnego Piątku można znaleźć dobre oferty, to nie zawsze są one najkorzystniejsze. Jak podaje portal The Conversation, niektóre badania pokazują, iż „przeważająca większość ofert była tańsza lub w tej samej cenie również w czasie innych wyprzedaży w ciągu roku”.

Vivek Pandya, główny analityk w Adobe Digital Insights, w rozmowie z CNBC zauważył, iż w ubiegłym roku to zakupy impulsywne odegrały istotną rolę we wzroście sprzedaży w Czarny Piątek, ponieważ aż 5.3 miliarda dolarów sprzedaży internetowej pochodziło z zakupów mobilnych. Kwota ta stanowiła rekord ostatnich lat. Ekspert zwrócił też uwagę, iż reklamy w mediach społecznościowych ułatwiły konsumentom wygodne wydawanie pieniędzy. Mimo to kupujący są przez cały czas wrażliwi na cenę i zarządzają bardziej napiętymi budżetami ze względu na ubiegłoroczną rekordową inflację i stopy procentowe. Według ankiety Adobe 79 milionów dolarów sprzedaży w ubiegłoroczny Czarny Piątek pochodziło od konsumentów, którzy wybrali elastyczną metodę płatności „Kup teraz, zapłać później”, co stanowi wzrost o 47% w porównaniu z rokiem 2022.

Trendy ostatniej dekady

Przyglądając się trendom zakupowym w ostatniej dekadzie można zauważyć nie tylko wzrost cen produktów i rozwój technologii, ale także zmiany w trendach konsumenckich i kupowanych artykułach. Według analiz dostępnych na portalu The Verge, w roku 2012 Amerykanie chętnie kupowali komputery i laptopy, aparaty fotograficzne i faksy. Rok 2013 był zdominowany przez wielkie wyprzedaże iPhonów. Portal BestBlackFriday.com podaje, iż ówczesny model 5c iPhona można było kupić w Walmarcie za 45 dolarów. W roku 2014 najchętniej kupowano odtwarzacze DVD oraz płyty z serialem „Breaking Bad”. Według portalu Money w 2015 r. najchętniej kupowano przecenione telewizory, laptopy i … piżamy marki Old Navy. Forbes podaje, iż rok 2016 przyniósł wyprzedaże nowinek technologicznych, takich jak zegarki Apple i drony. Co ciekawe, w tym roku pojawiły się także zniżki na kredyty hipoteczne zaciągnięte w Czarny Piątek. Według USA Today rok 2017 był przełomowy, ponieważ konsumenci zaczęli szukać sezonowych wyprzedaży poza wielkimi marketami jak Target czy Walmart. W tym roku najchętniej kupowano perfumy, kosmetyki, artykuły AGD i aparaty fotograficzne. Lata 2018 i 2019 przyniosły trend na kupowanie drogich akcesoriów takich jak słuchawki bezprzewodowe, oczyszczacze powietrza, inteligentne telewizory, wodoodporne kamery i zestawy do wykonywania testów DNA w domu.

Zakupy w pandemii

Trendy zakupowe w Czarny Piątek w ostatnich latach pokazały zmiany, jakie zaszły w zachowaniach konsumenckich ze względu na pandemię i wzrost inflacji. W 2020 r. wzrosło zainteresowanie zakupami online, które stały się dominującym sposobem robienia zakupów w okresie świątecznym. Koronawirus niemal położył kres zakupom stacjonarnym w Święto Dziękczynienia. Większość sklepów po raz pierwszy od dziesięciu lat zdecydowała się pozostać zamknięta. Chociaż niektóre sklepy oferowały w tym czasie wyprzedaże z okazji Czarnego Piątku, były one znacznie bardziej stonowane w porównaniu z poprzednimi latami. Niektórzy sprzedawcy oferowali rabaty w sklepach stacjonarnych oraz w internecie przez cały miesiąc. Inne, takie jak Walmart i Target, oferowały kilka wyprzedaży z okazji Czarnego Piątku przez cały listopad.

Rok 2021 przyniósł nowe trendy. Pandemia przez cały czas była obecna, dlatego eksperci mieli trudności z przewidzeniem, jak przebiegnie Czarny Piątek. Jak podaje Adobe Analytics, w czasie Cybertygodnia 2021 suma zakupów w internecie była jeszcze wyższa niż w roku ubiegłym – zanotowano zaskakujący wzrost o 13.9% w stosunku do 2020 r., ale rabaty były znacznie niższe: na przykład zniżki na elektronikę wyniosły średnio tylko 12% w porównaniu z 27% w 2020 r.

W 2022 r. pomimo wyższych cen produktów wydatki online w USA osiągnęły rekordowy poziom 9.12 miliarda dolarów. Odnotowano, iż na świecie około 124.7 mln osób zrobiło zakupy online podczas weekendu Czarnego Piątku w 2022 r., a globalna sprzedaż online przekroczyła 65.3 miliarda dolarów.

W sezonie 2023 r. zaczęto mówić o powrocie prawdziwego Czarnego Piątku. Sklepy rozpoczęły wyprzedaże na kilka dni przed Świętem Dziękczynienia lub oferowały zniżki na przestrzeni całego miesiąca. Średni rabat w Czarny Piątek w 2023 roku wyniósł około 31%. Wydatki w ubiegłoroczny Czarny Piątek w USA osiągnęły poziom 9.8 miliarda dolarów, co oznacza wzrost o 7.5% w porównaniu z rokiem poprzednim. Całkowite wydatki w ramach Cybertygodnia wyniosły łącznie aż 38 miliardów dolarów, co stanowi wzrost o 7.8%.

Czy warto kupować w Czarny Piątek?

Jak wynika z raportu Adobe Analytics, podczas wyprzedaży w Czarny Piątek wielu sprzedawców oferuje duże zniżki na droższe artykuły. choćby jeżeli zniżka nie jest najlepszą możliwą do znalezienia, może być skutecznym sposobem na zaoszczędzenie pieniędzy na przedmiotach, których potrzebujemy lub chcemy kupić przed świętami. Święto Dziękczynienia i Boże Narodzenie to kosztowny czas, więc oszczędzanie pieniędzy, kiedy jest to możliwe, wydaje się uzasadnione w dłuższej perspektywie. Kolejną zaletą jest wysoka dostępność pożądanych przedmiotów. Podczas Czarnego Piątku wielu sprzedawców przygotowuje się na napływ kupujących, dlatego dodatkowo zaopatrują magazyny. Dodatkową korzyścią są oferty łączone. Niektóre wyprzedaże z okazji Czarnego Piątku obejmują wiele przedmiotów lub gwarantują bezpłatne prezenty. Tego rodzaju oferty mogą sprawić, iż kupowanie w Czarny Piątek się opłaci.

Portal Tech Radar, ekspert w dziedzinie zakupów i trendów konsumenckich, przewiduje, iż w tegoroczny Czarny Piątek 64% konsumentów w USA zrobi zakupy online, a 36% będzie szukać okazji w mediach społecznościowych. Wśród najchętniej kupowanych przedmiotów znajdą się telefony, smartwatche, AGD oraz markowe ubrania i kosmetyki.

Black Friday może być zarówno okazją do oszczędności, jak i impulsem do nieprzemyślanych wydatków. Kluczem jest świadome podejście do zakupów – planowanie, porównywanie ofert i zachowanie umiaru. Dzięki temu możemy nie tylko skorzystać z atrakcyjnych promocji, ale także uniknąć pułapek nadmiernej konsumpcji, które często towarzyszą temu zakupowemu szaleństwu. W końcu najważniejsze jest, abyśmy to my kontrolowali swoje wydatki, a nie one nas.

Alicja Dębek

Poradnik: jak sprawić, aby Czarny Piątek się opłacił?

• Przygotuj plan zakupów. Zastanów się z wyprzedzeniem, co chcesz kupić. W sklepach mogą pojawić się przedmioty, których nie będzie na Twojej liście, ale ich cena będzie atrakcyjna. Plan zakupów pomoże uniknąć pokus i zaoszczędzić pieniądze.
• Trzymaj się budżetu. Ustalenie limitu pieniędzy, jakie można wydać, pomoże kontrolować kwotę, która zostanie na koncie bankowym po zakupach.
• Porównaj oferty różnych sprzedawców. Pierwsza oferta może nie być tą najlepszą. Warto porównać oferty w różnych sklepach i być elastycznym w kwestii marki kupowanego produktu.
• Zachowaj rozsądek przy zakupie nowych przedmiotów. Kupowanie rzeczy używanych może pomóc zaoszczędzić pieniądze i jest dobre dla środowiska. Czasem kupno czegoś z drugiej ręki może okazać się lepszą decyzją.

A to ciekawe!

• Elektronika stanowi 49% przedmiotów sprzedawanych podczas Czarnego Piątku.
• Wielu konsumentów robiło zakupy z wyprzedzeniem, zanim faktycznie rozpoczął się sezon zakupów świątecznych, przy czym około 54% robiło zakupy co najmniej 7 dni przed Black Friday.
• W Czarny Piątek milenialsi stanowią 24% kupujących, podczas gdy osoby w średnim wieku stanowią około 33%.
• Kobiety stanowią większość kupujących w Czarny Piątek, średnio 62%, podczas gdy mężczyźni stanowią 50% kupujących.
• Amazon zrealizował ponad 17.7% wszystkich sprzedaży w 2023 r. w Czarny Piątek.

Źródło: WiserNotify

Czasem zakupowe szaleństwo przeradza się w prawdziwe, co niestety często kończy się tragicznie. Oto kilka incydentów i wypadków, do jakich doszło w Black Friday w ciągu ostatnich lat:

Walka o gofrownice (2011) – Little Rock, Arkansas
W 2011 roku w jednym z supermarketów Walmart w Little Rock wyprzedaż gofrownic za dwa dolary przerodziła się w prawdziwy chaos. Klienci, napierając na siebie nawzajem, rozrywali kartony, a niektórzy wychodzili z tej burzliwej sceny z sześcioma urządzeniami w rękach. Napięcie rosło, aż wywiązała się bójka, podczas której niektórzy klienci upadli na sklepową podłogę lub wylądowali w wózkach zakupowych.

Bitwa o bony podarunkowe (2006) – Torrance, Kalifornia
W 2006 roku centrum handlowe Del Amo Fashion Center w Torrance zorganizowało promocję, podczas której z sufitu wypuszczono 500 balonów z bonami podarunkowymi. Ta atrakcja przyciągnęła aż dwa tysiące osób, co zmieniło zaplanowane wydarzenie w chaotyczną walkę. W wyniku przepychanek dziewięć osób odniosło obrażenia, a jedna kobieta trafiła do szpitala. Nieprzygotowany personel centrum handlowego musiał wezwać straż pożarną, aby opanować sytuację.

Żołnierz ranny w Best Buy (2010) – Augusta, Georgia
Kapral Phillip Duggan, rezerwista Korpusu Piechoty Morskiej USA, pełnił wolontariat przy stoisku Toys for Tots przed sklepem Best Buy w Georgii, kiedy świąteczna atmosfera przerodziła się w dramat. Jeden z klientów próbował ukraść laptopa. Po porzuceniu łupu rzucił się do ucieczki, atakując nożem jednego z pracowników. Kiedy wybiegł na zewnątrz, kapral Duggan zdołał go powstrzymać, jednak podczas szamotaniny napastnik ranił go w plecy. Choć rana nie zagrażała życiu, Duggan trafił do szpitala.

Ciężarna stratowana przez tłum (2005) – Grand Rapids, Michigan
Tłum klientów w Grand Rapids wpadł do Walmartu zaraz po jego otwarciu. Wśród chaosu ciężarna kobieta została przewrócona i stratowana. Niestety, jak to bywa w takich sytuacjach, klienci kontynuowali przepychanki, ignorując leżącą na ziemi kobietę. Oprócz niej hospitalizacji wymagała także 13-letnia dziewczynka, która również została zadeptana.

Spór o miejsce parkingowe (2012) – Tallahassee, Floryda
W 2012 roku napięcie przed Walmartem w Tallahassee osiągnęło tak wysoki poziom, iż klienci zaczęli walczyć o miejsca parkingowe. Po sprzeczce dwóch par, jeden z mężczyzn wyciągnął broń i postrzelił drugiego mężczyznę oraz kobietę, którzy zostali natychmiast przewiezieni do szpitala. Świadkowie relacjonowali, iż w trakcie strzelaniny dziesiątki klientów rzuciły się do ucieczki w stronę sklepu, próbując uniknąć kul.

Strzelanina w Toys “R” Us (2008) – Palm Desert, Kalifornia
Sprzeczka pomiędzy dwoma klientkami przerodziła się w fizyczną konfrontację. Gdy jedna z kobiet została ranna, mężczyźni, którzy im towarzyszyli, wyciągnęli pistolety. Jeden z nich strzelił w powietrze, a następnie wymierzył broń w drugiego mężczyznę. Mężczyźni zaczęli gonić się po sklepie, a w trakcie wymiany ognia padło od pięciu do sześciu strzałów. Strzelanina zakończyła się w momencie dotarcia do kasy, gdzie obaj mężczyźni zginęli.

Tragedia w Walmarcie (2008) – Valley Stream, Nowy Jork
Tuż przed otwarciem Walmartu na Long Island klienci zaczęli szturmować szklane drzwi sklepu. Pracownicy próbowali opanować sytuację, jednak tłum wdarł się do środka, przewracając jednego z pracowników. Setki osób stratowały leżącego na ziemi mężczyznę, nie zwracając uwagi na policję i ratowników medycznych, którzy próbowali mu pomóc. W ciągu godziny mężczyzna zmarł, a klienci, nie zrażeni tragedią, kontynuowali zakupy.