Arata Isozaki – biografia i projekty japońskiego architekta

Arata Isozaki zalicza się do najbardziej znanych i wpływowych architektów japońskich naszych czasów. Nie tylko zaprojektował setki budowli na całym świecie, ale też zajmował się teorią architektury i urbanistyki, publikując na ten temat wiele prac. Za swój wkład w światowe dziedzictwo otrzymał prestiżowe nagrody – między innymi Złoty Medal RIBA i Nagrodę Pritzkera.

Architekt z południowej Japonii

Arata Isozaki urodził się 23 lipca 1931 roku w Oita na japońskiej wyspie Kiusiu. Po zakończeniu lokalnej szkoły średniej rozpoczął studia architektoniczne na Uniwersytecie Tokijskim. Dyplom z architektury i inżynierii obronił w 1954 roku, a potem rozpoczął studia doktorskie na tej samej uczelni. Początkowo Arata Isozaki pracował dla jednego z największych japońskich architektów – Kenzo Tange. W 1963 roku otworzył własne biuro.

Arata Isozaki

Stworzony przez Kenzo Tange styl – Metabolizm – wywarł wielki wpływ na początkowe projekty Isozaki, w których połączył go z neobrutalizmem. Jak się jednak okazało później, młody japoński architekt nie przywiązywał się do konkretnego nurtu projektowania. Krytyków zachwyciła jego precyzja, a kolejne budynki, które tworzył, miały bardzo różnorodny charakter. Jak sam wspominał, w każdym nowym projekcie kierował się raczej kontekstem architektonicznym, do którego miała pasować nowa budowla, niż regułami konkretnego stylu. Z tego względu jego twórczości nie da się łatwo sklasyfikować, a każdy nowy projekt jest zaskoczeniem dla odbiorcy.

Nagrody i najważniejsze dokonania

Arata Isozaki stworzył wiele niezwykłych projektów na całym świecie. Jego prace zostały docenione przez znawców świata architektury i zwykłych mieszkańców miast, w których powstały. Wśród licznych nagród, które zdobył, znajdują się Nagroda Pritzkera, Złoty Medal RIBA, Honorowa Nagroda Amerykańskiego instytutu Architektury czy Złoty Lew Weneckiego Biennale Architektonicznego. Trudno wymienić w tak krótkim artykule wszystkie jego dokonania – poniżej przedstawiamy wybór najważniejszych z nich.

Arata Isozaki

Biblioteka Prefektury Oita (1962-1966)

Pierwszym poważnym projektem, który stworzył Arata Isozaki była Biblioteka Prefektury Oita zbudowana w rodzinnym mieście architekta. Surowa, betonowa bryła została podzielona szereg prostopadłościennych komórek z oknami. Budynek stanowi mieszaninę stylów, będąc ukłonem w stronę modernizmu, brutalizmu i metabolizmu. Inwestycję ukończono po czterech latach – w 1966 roku. Dzięki Bibliotece Prefektury Oita japoński architekt stał się znany w swoim kraju.

Arata Isozaki – Oita Prefectural Library

Biblioteka Centralna Kitakyushu (1973-1974)

Swój kolejny znany budynek Arata Isozaki stworzył również w Japonii, tym razem w Fukuoka. Po raz kolejny była to biblioteka – tym razem Biblioteka Centralna Kitakyushu. Oglądana z lotu ptaka przypomina gigantycznych rozmiarów, zdekonstruowany spinacz biurowy. Inspiracją dla architekta był osiemnastowieczny projekt Francuskiej Biblioteki Narodowej stworzony przez Étienna-Louisa Boullée’a. Przykrywające cały budynek kolebkowe sklepienie z prefabrykowanego betonu połączone z prostokątnymi oknami dużych rozmiarów zapewnia czytającym duże ilości światła dziennego.

Arata Isozaki – Kitakyushu Central Library – foto FUJITSUKA Mitsumasa

Muzeum Sztuki Współczesnej (Los Angeles)

Museum of Contemporary Art w Los Angeles było pierwszym budynkiem w USA zaprojektowanym przez Aratę Isozaki. Niezwykle ascetyczna bryła budynku wykonana z czerwonego piaskowca zwieńczona jest trzema świetlikami w kształcie piramid. Obiekt położony jest w centrum miasta, w otoczeniu nowoczesnych drapaczy chmur. W Muzeum prezentowana jest kolekcja ponad pięciu tysięcy dzieł sztuki współczesnej. Budynek muzeum kosztował 23 miliony dolarów, a ukończono go w 1986 roku. Stał się on częścią o wiele większego projektu rewitalizacyjnego o łącznym budżecie sięgającym miliarda dolarów.

Arata Isozaki – Museum of Contemporary Art w Los Angeles

Art Tower Mito (1986-1990)

Z okazji stulecia miasta Mito Arata Isozaki zaprojektował kompleks budynków, w skład którego wchodzi sala koncertowa na 680 miejsc, teatr oraz ikoniczna wieża. Jej projekt oparty jest na złożonej z 56 czworościanów helisie Boerdijk–Coxetera i nawiązuje do rzeźby rumuńskiego artysty Constantina Brâncuși, zatytułowanej „Niekończąca się kolumna”.

Arata Isozaki – Art Tower Mito – foto Jun Tazawa

Nara Centennial Hall (Nara)

Zupełnie inny charakter ma inny projekt zbudowany również na stulecie – tym razem miasta Nara. W 1999 roku powstała tam hala na 1720 miejsc i druga, mniejsza, na 446 miejsca oraz galeria. Inwestycję zrealizowano po rozstrzygnięciu międzynarodowego konkursu, w którym zwyciężył Arata Isozaki. Zaokrąglona bryła budynku pokryta jest ceramicznymi płytkami w szarym kolorze. Z boku przypomina kiosk łodzi podwodnej wynurzającej się wprost spod ziemi. Powierzchnia całego zespołu budynków wynosi ponad 22 tysiące metrów kwadratowych, a halę zbudowano kosztem 16 milionów jenów.

Arata Isozaki – Nara Centennial Hall – foto E Hisao Suzuki

Muzeum Domus (La Coruña)

Na drugim końcu świata, w hiszpańskiej La Coruñie, powstało budynek utrzymany w podobnej stylistyce, co hala w Nara. Mowa tu o Muzeum Domus (zwanym też Casa del Hombre) prezentującym interaktywną historię ludzkości. Obiekt stanął na brzegu Zatoki Orzan, a wykonano go z użyciem miejscowych materiałów. Zaokrąglona, przednia fasada pokryta jest płytkami z szarego łupku (w liczbie 6600 sztuk), natomiast tył wykonano z granitu. Oferujące 1500 metrów kwadratowych powierzchni wystawienniczej muzeum otwarto w 1995 roku.

Arata Isozaki – Muzeum Domus | Casa del Hombre

Alianz Tower (Mediolan)

Mierzący ponad 250 metrów wieżowiec Alianz Tower jest jednym z najwyższych budynków we Włoszech i symbolem nowoczesnej architektury włoskiej stolicy mody. Na cześć twórcy nazywany jest również Isozaki Tower. Budowę zakończono w 2015 roku, a głównym użytkownikiem wieży jest firma Alianz.

Arata Isozaki – Alianz Tower – foto Alessandra Chemollo

Przy projektowaniu budynku Arata Isozaki po raz kolejny nawiązał do koncepcji „Niekończącej się kolumny” Constantina Brâncuși. Tym razem wieżowiec ma prostopadłościenny kształt podzielony na moduły o wysokości sześciu pięter. Pokryte są one lekko zakrzywioną elewacją ze szkła, dzięki czemu bryła traci swój geometryczny kształt i zaczyna przypominać następujące po sobie fale.

Ark Nova

Jednym z najbardziej niezwykłych projektów, które stworzył Arata Isozaki, jest przenośna hala widowiskowa Ark Nova. Niezwykły obiekt powstał po tragicznym trzęsieniu ziemi i tsunami, które nawiedziło Japonię. Arata Isozaki i pomagający mu architekt hinduskiego pochodzenia – Anish Kapoor – chcieli stworzyć budowlę, którą można gwałtownie przenieść w rejon nawiedzony klęską żywiołową i dosłownie w ciągu kilku godzin przygotować do występów artystów.

Arata Isozaki – Ark Nova

Przypominająca ogromną, czerwoną fasolę pneumatyczna hala zbudowana jest z wytrzymałego plastiku. Budynek ma 36 metrów długości, 30 szerokości i 18 wysokości, a w jego wnętrzu może zasiąść 500 widzów. Po zakończonym koncercie z hali zostaje wypompowane powietrze i może ona zostać przetransportowana na nowe miejsce dzięki ciężarówki.

Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie

Na zakończenie warto wspomnieć o polskim akcencie w twórczości Araty Isozaki – a jest nim Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha (wcześniej znane jako Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”) w Krakowie. Jego historia zaczęła się jeszcze przed drugą wojną światową, od kolekcji sztuki japońskiej, którą zgromadził, a następnie przekazał miastu Feliks „Manggha” Jasieński. Z powodu braku miejsca, eksponaty można było oglądać jedynie na tymczasowych wystawach – jedną z nich zobaczył młody Andrzej Wajda w 1944 roku.

Arata Isozaki – Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie – foto Zygmunt Put

Ponad pół wieku później Wajda, już jako reżyser o światowej sławie, odbierał nagrodę za swoją twórczość w Kioto. Jej część pieniężną przeznaczył na budowę muzeum poświęconemu sztuce japońskiej, opartemu o kolekcję Jasieńskiego. Do inicjatywy przyłączyły się władze miasta, Ambasada Japonii, a choćby japońskie firmy. Do zaprojektowania gmachu muzeum wybrano oczywiście japońskiego architekta – został nim Arata Isozaki.

Muzeum zostało otwarte 30 listopada 1994 roku. Oprócz prezentacji dzieł japońskich artystów placówka prowadzi kursy ceremonii parzenia herbaty, ikebany i nauki języka japońskiego. Sam budynek znajduje się nad Wisłą, a swoim wyglądem nawiązuje do starych, japońskich drzeworytów przedstawiających morskie fale. Jego łagodna krzywizna dachu doskonale współgra z pobliską rzeką i japońskim ogrodem znajdującym się tuż obok muzeum.