W małej wiosce na Podlasiu, otoczonej łagodnymi wzgórzami i polami żyta, mieszkał starszy pan, siedemdziesięcioletni Jan Kowalski, człowiek, który poznał zarówno dostatek, jak i smutek. Mimo wieku uchodził za jednego z najzamożniejszych gospodarzy w okolicy. Jego ziemie ciągnęły się daleko, bydło pasło się obficie, a nazwisko budziło szacunek lub przynajmniej rozpoznanie wśród sąsiadów.
Ale bogactwo, jak szeptano, nie wypełnia każdej pustki. Dziesięć lat wcześniej Jan stracił pierwszą żonę, Krystynę, kobietę twardą, która urodziła mu trzy córki. Córki były już zamężne, zajęte własnymi rodzinami. Odwiedzały go często, ale czuł pustkę. Mimo całego majątku nie miał syna, który przedłużyłby jego nazwisko, dziedzica w tradycyjnym sensie. Ta nieobecność dręczyła go, stając się obsesją.
Choć włosy miał siwe, a plecy zgarbione przez czas, Jan wierzył, iż los wciąż jest mu winien chłopca syna, który odziedziczy jego ziemię, bydło i dumę. To pragnienie popchnęło go do decyzji, która wstrząsnęła wioską: ożeni się ponownie.
**Wybrał Zosię**
Jego wybór padł na Zosię, dwudziestoletnią dziewczynę z ubogiej rodziny z tej samej wioski. Życie nie było dla nich łaskawe bieda zaglądała w każdy kąt, długi rosły, a jej młodszy brat chorował i potrzebował leków, na które nie mieli pieniędzy.
Zosia była piękna twarz świeża jak poranek, ciemne długie włosy, oczy jasne, ale przygaszone trudem. Rodzice, zdesperowani i przyparci przez wierzycieli, przyjęli ofertę Jana. W zamian za znaczną sumę obiecali mu rękę córki.
Zosia nie protestowała głośno. Połykała łzy, wiedząc, iż jej poświęcenie może uratować brata i odciążyć rodzinę. W noc przed ślubem siedziała z matką przy mdłym świetle lampy naftowej. Głos jej się załamał, gdy szepnęła:
“Tylko niech mnie dobrze traktuje Wypełnię swoją powinność.”
Matka, ocierając łzy, tylko skinęła głową, niezdolna dać więcej niż drżący uścisk.
**Wesele**
Wesele było skromne, ale Jan chciał, by cała wieś widziała, iż wciąż jest “mocny”, iż może pojąć za żonę dziewczynę młodszą od własnych wnuczek. Grała kapela, sąsiedzi wypełnili kościół, a potem podwórko, szeptając i plotkując, patrząc na parę składającą przysięgę.
“Biedna dziewczyna” wzdychały kobiety.
“Popatrzcie na niego, w jego wieku śmieszne” drwili inni.
Ale Jan ich nie słuchał. Dumny, kroczył obok Zosi. Dla niego to nie był tylko ślub to miał być dowód, iż wciąż ma siłę, iż los nie zamknął drzwi przed jego marzeniem o synu.
Zosia, z twarzą starannie ułożoną w uśmiech, dziękowała gościom, udając radość. W środku ściskał ją strach i rezygnacja.
**Tragiczna noc**
Tej nocy w domu Jana unosił się zapach pieczonego mięsa i domowej nalewki. Goście się rozeszli, cisza otuliła drewniane ściany.
Jan, w odświętnej koszuli, nalał sobie kieliszek ziółkowej gorzałki, którą uważał za eliksir młodości. Spojrzał na Zosię z nadzieją, oczy mu błyszczały.
“Dziś zaczynamy nowe życie, moja królowo” szepnął.
Zosia wymusiła uśmiech, serce jej waliło. Weszła za nim do sypialni, gdzie czekało szerokie łóżko. Świece migotały, rzucając tańczące cienie na ściany.
Ale zanim noc się spełniła, nadeszła tragedia. Twarz Jana nagle skrzywiła się w grymasie, oddech stał się ciężki. Chwycił się za pierś, zachwiał i runął na łóżko.
“Panie Janie! Co się dzieje?” krzyknęła Zosia, głos jej drżał.
Potrząsała nim, ale ciało było już sztywne, twarz blada. Wydał z siebie cichy jęk, potem cisza. W powietrzu unosił się zapach gorzałki gorzki ślad daremnej próby oszukania wieku.
**Chaos**
Zosia wrzasnęła o pomoc. Sąsiedzi i krewni wpadli do domu. Trzy córki Jana, już w żałobnych sukniach, choć noc jeszcze nie minęła, znalazły Zosię płaczącą przy ciele ojca.
Scena zamieniła się w chaos krzyki, szlochy, bieganina. Ktoś wezwał furmankę, by zawieźć Jana do szpitala. Ale lekarze tylko pokręcili głowami.
“Śmierć sercowa” orzekli. “Nie wytrzymał.”
Tak oto marzenie, które popchnęło Jana do ślubu, rozwiało się jak dym.
**Wieś komentuje**
Wieść rozeszła się szybciej niż świt. Do rana wszyscy wiedzieli. Sąsiedzi zbierali się w grupy, szeptali jedni ze współczuciem, inni z okrutną satysfakcją.
“Nawet syna nie zdążył jej dać” mówili.
“Los ma swoją sprawiedliwość.”
“Biedna dziewczyna, wdowa, zanim jeszcze stała się żoną.”
Plotki kłuły Zosię jak niewidzialne szpilki, ale milczała. Patrzyła w pustkę, łzy wyschły, serce zdrętwiałe.
**Po wszystkim**
Pogrzeb był okazały, jak przystało na człowieka stanu. Grała kapela, sąsiedzi przyszli, córki płakały. Zosia stała z boku, woalka zakrywała jej młodą twarz uwięziona między rolami: za młodą na wdowę, a jednak naznaczoną jako druga żona pięćdziesięcioletniego starca.
Pieniądze, które Jan zapłacił za małżeństwo, wystarczyły, by spłacić długi rodziny i opłacić leczenie brata. W tym sensie jej ofiara miała sens. Ale dla Zos
