Cześć Przyjaciele!
Myśląc o zabytkach, zwykle widzimy zamki, kościoły, pałace, dwory i kamienice, mające kilkaset, a choćby i więcej lat. Niektórzy z nas doceniają również zabytkowe hale, magazyny bądź obiekty użyteczności publicznej jak szpitale, sądy lub urzędy (mieszczące się w gmachach mających około 100 lat). Jeszcze mniejsza część z nas, myśli w tym kontekście o budynkach powojennych, np. z lat 60-tych lub 70-tych XX wieku.
Przyzwyczailiśmy się postrzegać zabytki jako coś namacalnego, widocznego, co można zmierzyć i łatwo ulokować w przestrzeni.
Tymczasem mamy również wiele niewidocznych na pierwszy rzut oka zabytków! I właśnie o nich Wam dzisiaj opowiem.
Zabytkowe może być ukształtowanie urbanistyczne, nazwa ulicy bądź wnętrze chociażby ukryte pod ziemią. Zapraszam Was serdecznie do zestawienia!
1. Kanały na Dolnym Mieście
Swego czasu Dolne Miasto można było nazywać “małym Amsterdamem” bowiem wzdłuż ulic znajdowały się kanały. Te wybudowano już w XVII wieku, mając na celu osuszenie położonej nisko części miasta. Kanały zasypano w XIX stuleciu, zastępując je kanalizacją podziemną. Kanał biegł np. środkiem ulicy Łąkowej, na co wskazuje szerokość ulicy. Alejka wysadzona szpalerami drzew została wytyczona w miejscu kanału. Mamy zatem do czynienia z niewidzialnym zabytkiem, jakim jest układ ulic Dolnego Miasta, które kryją ciekawą historię tej części Historycznego Śródmieścia.
2. Zbiornik wodny “Stara Orunia”
Kolejnym niewidzialnym zabytkiem, o którym chciałbym Wam napisać, jest Zbiornik Wody “Stara Orunia”. Wybudowany w 1869 roku na jednym z Oruńskich wzgórz zbiornik, zapewniał wodę gdańszczanom, do których płynęła ona nowoczesnym na ów czas wodociągiem. Zbiornik zbudowano na planie kwadratu o boku długości 40 metrów i wkomponowano we wzgórze, zatem z daleka niemal w ogóle go nie widać. Tymczasem pod ziemią kryje się prawdziwa “wodna katedra”. Ceglana konstrukcja złożona z naw i arkad przypomina zabytki sakralne.
Jeśli chcielibyście zwiedzić ów “niewidzialny” zabytek, po informacje zapraszam TUTAJ.
3. Fundamenty kościoła pod Halą Targową
Hala Targowa na Głównym Mieście została wzniesiona w końcu XIX wieku w stylu neogotyckim wg. proj. Kurta Fehlhabera. Piękna budowla mająca w tej chwili niemal 130 lat sama jest zabytkiem, jednakże nie o niej chciałbym Wam opowiedzieć. Halę bowiem widać gołym okiem, tymczasem w jej wnętrzu, zobaczyć można coś więcej. Ten “niewidzialny” z ulicy zabytek, a adekwatnie jego fragment, to fundamenty romańskiego kościoła Św. Mikołaja z XII wieku. Można je obejrzeć we wnętrzu Hali Targowej, na poziomie -1 i w ten sposób “dotknąć” historii Gdańska, sięgającej ponad 800 lat wstecz.
4. Piwnica Romańska
Piwnica Romańska, jak można przeczytać na stronie Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, jest najstarszym zabytkowym wnętrzem w Gdańsku. Piwnica jest pozostałością po XIII-wiecznym klasztorze Dominikanów, z którym pełniła rolę jadalni i kuchni. Ów wyjątkowy zabytek jest niewidzialny z chodnika, znajduję się bowiem pod ziemią. Ceglane sklepienia podświetlane kolorowym światłem robią niezwykłe wrażenie. Dodatkowo, jeżeli zdecydujecie się na zwiedzanie Piwnicy Romańskiej, zobaczycie pochodzące z XVI/XVII wieku Ossuarium, czyli miejsce w którym składano kości zmarłych.
5. Nazwy ulic
Historia kryje się również w nazwach ulic, które opowiadają o danym miejscu. W moim przekonaniu to również zabytki, gdyż są nośnikiem historii, związanych z konkretną częścią miasta. W Gdańsku, na terenie Historycznego Śródmieścia, niecałe 30 % nazw ulic sięga średniowiecza! I tak mamy ulicę o nazwie Lastadia. Otóż nazwa ta pochodzi z języka flamandzkiego i oznacza miejsce wyładunku towarów. Od 1378 roku funkcjonowała tutaj stocznia – pierwsza w Gdańsku. Nazwy ulic: Różana lub Lawendowa, mają charakter ironiczny, gdyż panował tam brud i smród. Z kolei np. ulica Chlebnicka mówi nam, iż stały tutaj Ławy Chlebowe.
6. Wielka Synagoga
Niektóre budynki bezpowrotnie zniknęły z mapy Gdańska. W przypadku Wielkiej Synagogi, została ona rozebrana przez nazistów w 1939 roku. Mająca wówczas 52 lata świątynia była ważnym elementem architektonicznej panoramy miasta. Synagogi po wojnie nie odbudowano, jednakże, dzięki zastosowaniu kostki innego koloru, zaznaczono zarys jej ścian. Zabytku więc nie ma, ale możecie sobie wyobrazić, gdzie stał i jak wyglądałby obecnie.
7. Ulica Osiek
Wracamy do kanałów. Ulica Osiek charakteryzuje się tym, iż jest sporo szersza niż inne w okolicy. Ma to związek z tym, iż do początku XX wieku środkiem płynęła jedna z odnóg Kanału Raduni. Mamy więc kolejny “niewidzialny” zabytek, jakim jest układ ulicy, niosący historię tego rejonu miasta.
Kilka (ważnych) słów na koniec
Dziękuję Wam za wizytę na blogu i lekturę nowego wpisu. Mam nadzieję, iż przykłady “niewidzialnych” zabytków Was zaciekawiły. jeżeli macie jakieś inne propozycje, zachęcam Was do wysyłania swoich propozycji w komentarzach bądź na facebook’u lub instagramie.
