Filmy wspinaczkowe i górskie to świetny sposób na spędzenie czasu i możliwość zanurzenia się w opowieściach o ludzkiej wytrzymałości. Rozwijający się gatunek filmów o wspinaczce w stosunkowo krótkim czasie ewoluował od niskobudżetowych dokumentów do niesamowitych, chwalonych przez krytyków produkcji.
Poniższa lista filmów opowiada fascynujące historie sukcesu, tragedii i przetrwania w górach. Przedstawiają osiągnięcia zarówno najsłynniejszych wspinaczy na świecie, jak i tych, którzy umożliwiają ich wyczyny. Wszystkie te filmy są świadectwem niezwykłej determinacji, z jaką ludzie wspinają się po górach i prowokują do myślenia. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem wspinaczki skałkowej lub tylko ciekawskim obserwatorem, przedstawione niżej filmy dostarczą ci wiele rozrywki.
14 Peaks: Nothing is Impossible 2021; (14 szczytów: Nie ma rzeczy niemożliwych)
14 Peaks to jeden z najlepszych i najbardziej ekscytujących filmów dokumentalnych o wspinaczce, jakie kiedykolwiek powstały.
To, co go wyróżnia, to to, iż zamiast pokazać osiągnięcia białego, znanego i szeroko sponsorowanego wspinacza (co jest normą), 14 Peaks podąża za nieznanym dotąd nepalskim himalaistą. Nirma „Nimsem” Purj w 2019 dąży do zdobycia wszystkich 14-stu ośmiotysięczników w iście rekordowym czasie zaledwie siedmiu miesięcy. Poprzedni rekord dla tego niesamowitego wyczynu wynosił siedem lat.
Film to opowieść o nierozerwalnej więzi Nepalu ze wspinaczką wysokogórską. Narratorem filmu jest Nirmal "Nimsdai" Purja — nepalczyk, który pokazuje swoją niesamowitą siłę i nieugiętość. Przedstwia również trudną sytuację i niedocenianie innych nepalskich wspinaczy, będących pomijanymi od czasów Tenzing Norgay.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, w jakim czasie wspina się na najwyższe szczyty świata, np. osiągając trzy w 48 godzin, podczas gdy zdobycie jednej góry zwykle zajmuje dwa miesiące. Po oglądnięciu będziesz przekonany, iż nepalscy wspinacze są najlepsi na świecie.
Sherpa (2015)
Po obejrzeniu 14 Peaks pewnie zechcesz dowiedzieć się więcej o historii kontrowersji wokół Szerpów. To właśnie oni odgrywają kluczową rolę w wyprowadzeniu zachodnich wspinaczy na najwyższe szczyty świata, podczas gdy ich wysiłki i umiejętności są rzadko doceniane. Sherpa to film dokumentalny z 2015 roku autorstwa australijskiej reżyserki Jennifer Peedom, który został nakręcony podczas lawiny z Mount Everest w 2014 roku. Film skupia się na postaci Sherpy — Phurba Tashi, osoby, która wspieła się na Mount Everest 21 razy, prowadząc ekspedycję dla nowozelandzkiej firmy Himex.
W trakcie kręcenia filmowego materiału lawina zabiła 16 Nepalczyków. Narracja filmu przechodzi w opowieść o wydarzeniach, które miały miejsce w następstwie tragedii.
Wywołała ona u Szerpów bunt, wstrzymując całą branżę wysokogórską w Himalajach. Po tragicznej w skutkach lawinie pojawiły się protesty tych, którzy podejmują największe ryzyko podczas zdobywania Everestu.
Ten skłaniający do myślenia film przedstawia narrację zarówno o niesłyszalnych głosach, jak i innym sposobie postrzegania Everestu – jako duchowej obecności, którą należy czcić, a nie przeciwnika do zdobycia. Dokument Sherpa jest skierowany do wszystkich miłośników gór i każdego, kto ma nadzieję pewnego dnia wspiąć się na Mount Everest. Film jest hołdem dla przewodników Szerpów — prawdziwych bohaterów nie jednej wyprawy.
Free Solo 2018 ; (Free Solo: ekstremalna wspinaczka)
Jeden z najciekawszych filmów o wspinaczce, jeżeli jeszcze go nie widziałeś, to koniecznie musisz to zrobić. Wyreżyserowany przez wspinacza i filmowca Jimmy'ego China, Free Solo śledzi wspinacza skałkowego Alexa Honnolda w jego wysiłku, aby stać się pierwszą osobą, która wspina się bez zabezpieczeń na El Capitan w Parku Narodowym Yosemite.
Wspinaczka klasyczna to taka, w której osoby próbują wspinać się bez pomocy jakichkolwiek lin, uprzęży lub sprzętu ochronnego, czyli bez zabezpieczeń. Free solo różni się od bulderingu, ponieważ ludzie wspinają się dużo wyżej.
Film Free Solo dokumentuje niezwykły wyczyn Honnolda, polegający na dotarciu bez żadnej pomocy na szczyt ponad 900-metrowej ściany El Capitan w Yosemite. Obraz został pięknie uchwycony przez reżysera Jimmiego China, gdzie część materiału była filmowana przy pomocy drona.
Ten niesamowity film o wspinaczce dosłownie będzie trzymał Cię na krawędzi krzesła. Ze wzgląd na zapierający dech w piersiach materiał , im większy ekran, tym będzie lepszy odbiór filmu. Obraz zdobył wiele nagród, w tym Oscara dla najlepszego filmu dokumentalnego.
The Dawn Wall (2017)
To jeden z bardziej popularnych filmów wspinaczkowych, opowiadający o dwóch wspinaczach, którzy zamieszkali na 900-metrowej pionowej ścianie Dawn Wall na dziewiętnaście dni.
Dwa lata przed triumfem Alexa Honnolda, jego rówieśnik i znajomy pionier wspinaczki skałkowej — Tommy Caldwell, był jednym z dwóch wspinaczy, którzy oczarowali świat pierwszą wspinaczką drogą The Dawn Wall na El Capitan.
Film The Dawn Wall został nieco przyćmiony sukcesem później nakręconego Free Solo, natomiast pod wieloma względami jest od niego lepszy.
Podczas gdy Free Solo zawęża się do wielkości pojedynczego wyczynu i psychologii wspinacza, The Dawn Wall przyjmuje szersze spojrzenie. Biorąc pod uwagę historię Caldwella, film jest zdecydowanie wart zobaczenia. Nie tylko wspinał się znacznie dłużej, ale także stawił czoła ogromnym wyzwaniom, od utraty palca do bycia zakładnikiem w Kirgistanie.
Ta pozycja będzie idealna do oglądnięcia po Free Solo, gdy nie jesteś jeszcze gotowy na powrót na ziemię. Przez cały seansu czas będziesz kibicować temu skromnemu wspinaczowi.
Touching the Void 2003; (Czekając na Joe)
Częściowo dokumentalny, a w części rekonstrukcyjny, Touching the Void opowiada historię dwóch brytyjskich wspinaczy – Joe Simpsona i Simona Yatesa – którzy po raz pierwszy wspięli się po zdradzieckiej zachodniej ścianie Siula Grande w peruwiańskich Andach. Opowieść przedstawia historię katastrofalnej i niemal śmiertelnej wspinaczki.
W 1985 roku Simpson i Yates próbują wspiąć się na wcześniej niezdobytą zachodnią ścianę Siula Grande w Peru. Po zdobyciu szczytu pogoda się zmienia, a Yates w trakcie zejścia upada i łamie nogę. Asekurując partnera, Simpson próbuje opuścić Joe dzięki liny przez krawędź urwiska. Jednak Simpson z powodu śnieżnej zamieci nie jest w stanie zobaczyć, gdzie opuszcza swojego partnera. Gdy wydaje się, iż nie może być gorzej, Joe spada z nawisem i zawisa na linie w powietrzu.
Nie będąc w stanie widzieć ani słyszeć wiszącego Joe, Simon myśli, iż nie ma sposobu, aby uratować swojego partnera i postanawia przeciąć linę. Yates — spadając, zostaje uwięziony w szczelinie, z której musi znaleźć wyjście.
Nieprawdopodobne wydarzenia stały się przedmiotem kontrowersji w społeczności wspinaczkowej. Zdarzenia rozgrywające się w dalszej części filmu sprawią, iż pomimo niskobudżetowej produkcji nie będziesz mógł oderwać oczu od niego.
Touching the Void zyskał uznanie krytyków, The Guardian nazwał go jednym z najbardziej udanych filmów dokumentalnych w historii Wielkiej Brytanii. Film oparty jest na bestsellerowej książce Joe Simpsona z 1988 roku pod tym samym tytułem.
Meru (2015)
Aby zobaczyć kolejną pięknie nakręconą himalajską przygodę, obejrzyj Meru. Współ reżyserowany przez Jimmy'ego Chin i Elizabeth Chai Vasarhelyi. Film Meru jest kroniką pierwszego wejścia na Meru w indyjskich Himalajach przez Chin, Conrada Ankera i Renana Ozturka.
Po nieudanej próbie zdobycia Meru w 2008 roku, Anker, Chin i Ozturk wracają na szczyt w 2011 roku, aby spróbować ponownie. Trzech wspinaczy pokonuje różne przeszkody, od katastrofalnej lawiny po krytyczne obrażenia i pokonanie wcześniejszych urazów wspinaczkowych.
Film dokumentuje ich narodziny, a także wydarzenia, które miały miejsce w latach między dwoma próbami. Ozturk ulega wypadkowi, który prawie go zabija, udaje mu się przeżyć i ma tylko pięć miesięcy na dojście do zdrowia przed powrotem do Meru.
Chinowi udaje się uciec przed niszczycielską lawiną ledwo zadrapanym, a Anker musi uporać się z duchami przeszłości, próbując urzeczywistnić marzenie swojego zmarłego mentora. Film oddaje wszystkie emocje związane ze wspinaczką górską.
The Summit (2012)
K2 to druga co do wysokości góra świata, gdzie w 2008 roku miała miejsce jedna z największych tragedii alpinistycznych w jej historii. K2 jest ikoną, niektórzy alpiniści uważają, iż zdobycie tego szczytu w Pakistanie jest większą nagrodą niż Everestu.
Film The Summit analizuje wydarzenia, które miały miejsce w 2008 roku między piątkowym wejściem a sobotnim zejściem. Obraz jest rekonstrukcją wydarzeń, kiedy to w trakcie wejścia i zejścia ze szczytu K2 zginęło jedenastu wspinaczy.
Film pokazuje wydarzenia częściowo przy pomocy prawdziwych materiałów filmowych oraz inscenizowanych scen. Pemba Gyalje Szerpa, Czhiring Dordże Szerpa, Pasang Lama i Tszring Lama, którzy byli na K2 podczas tragedii, są obecni na rekonstrukcjach.
Mountain 2017; (Góra)
Mountain to kolejny film reżyserki filmu Sherpy — Jennifer Peedom, nakręcony głównie przez wspinacza Renana Ozturka, w którym bada związek między ludzkością a cudami natury. Narrator — Willem Dafoe, zabiera widza w senną podróż po niezidentyfikowanych wysokich szczytach na całym świecie.
Punktem kulminacyjnym tego filmu jest fascynująca kinematografia wysokogórska. Film jest idealny do oglądania późną nocą, gdy pragniesz, przenieść sie i zobaczyć krajobrazy górskie, bez konieczności zbytniego myślenia.
Dzięki pięknym zdjęciom dokument wspaniale pokazuje jedne z najwyższych gór na całym świecie.
The Last Mountain (2021)
W 1995 roku na K2 w wieku 33 lat zgineła jedna z najlepszych wspinaczek świata, Alison Hargreaves. W 2019 roku w podobnych okolicznościach na Nanga Parbat zginął jej syn Tom Ballard. Reżyser Chris Terrell pokazuje rodzinę przez 25 lat, od wejścia Alison na Everest bez pomocy i bez dodatkowego tlenu, po podróż jej córki Kate w 2020 roku w Himalaje, aby pożegnać się z bratem.
Wykorzystując archiwalne z 1995 r. i niezwykłe nagrania Toma nakręcone przed jego śmiercią, film pokazuje, co skłoniło Toma do kontynuowania wspinaczki z włoskim wspinaczem Daniele Nardi po tym, jak dwaj pozostali członkowie ekspedycji zawrócili.
Film jest fascynujący, głęboko przejmujący i często rozdzierający serce, gdy patrzysz, jak pozostali członkowie rodziny godzą miłość ze stratą. Pozostawia poczucie, iż gdyby ci dwaj wspinacze żyli, przez cały czas fascynowaliby nas swoją sprawnością i osiągnięciami.
Reżyser Chris Terrill nakręcił po śmierci Alison, dokument opowiada niezapomnianą historię rodziny, która żyła – i była przygotowana na śmierć. Pokazuje zamiłowanie do wspinania w najwyższych górach świata i próbuje pokazać, co sprawia, iż ludzie stają przeciwko naturze w jej najbardziej okrutnej i bezlitosnej formie.
Valley Uprising 2014; (Buntownicy na krawędzi)
Film Valley Uprising opowiada o „grupie szaleńców próbujących robić nowe rzeczy” i przedstawia wyrzutków społeczeństwa (w tym jeszcze młodego Alexa Honnolda), którzy od pół wieku stoją na czele kultury wspinaczki skałkowej.
W zacienionych kempingach w dolinie Yosemite wspinacze stworzyli kontrkulturowy styl życia.
Ten zabawny film pozwala zobaczyć obsesję tkwiącą w sercu wspinaczy, ich szalone imprezy i ujawnia tarcia między nimi a Służbą Parku Narodowego.
Program „Buntownicy na krawędzi” to niezwykle interesująca opowieść o ludziach, którzy przekraczają granice wyznaczone przez grawitację.
127 Hours 2010; (127 godzin)
To jedyny film w tym zestawieniu niebędący dokumentem i niezajmujący się dokładnie tematem wspinaczki górskiej. Film 127 godzin powstał na podstawie książki „Between a Rock and a Hard Place” Arona Ralstona.
W 2003 roku amerykański wspinacz Ralston samotnie wybrał się na wędrówkę po Kanionie Blue John, nie mówiąc nikomu, dokąd się wybiera.
Kiedy osuwający się głaz uwięził jego rękę, znalazł się w wąskim kanionie z ograniczonym zapasem wody i po pięciu dniach bez żadnych oznak ratunku, miał tylko dwie możliwości. To opowieść gdzie zamiast pewnej śmierci wygrywa instynktu przetrwania wspinacza.
Dramatyczna decyzja jest także ostrzeżeniem dla innych, aby nie lekceważyć choćby zwykłego wyjścia w góry. Portret Ralstona w reżyserii Danny Boyle jest ciekawie przedstawiony, a „krwawa ucieczka” robi duże wrażenie.
