Cmentarz Żydowski w Łodzi – zwiedzanie i historia

• Dojazd i parking
• Zasady obowiązujące na cmentarzach żydowskich
• Żydowskie zwyczaje pogrzebowe
• Macewy, sarkofagi i ohel
• Mauzoleum Poznańskich
• Tu pochowano ofiary z getta cygańskiego w Łodzi
• Wartość przyrodnicza cmentarza żydowskiego
• Godziny zwiedzania i ceny biletów
• Świetne noclegi w Łodzi
• Inne ciekawe miejsca w Łodzi opisane przez nas
• Internetowy przewodnik po Polsce

Cmentarz znajduje się pod adresem- ulica Bracka 40, ale wejście dla turystów jest przy ulicy Zmiennej. Tam też bez problemu znajdziecie miejsce parkingowe. Kawałek dalej znajduje się duży parking płatny – pierwsza godzina bezpłatna, druga 3 zł. Dla ułatwienia nawigacji publikujemy pinezkę z mapy Google z dokładną lokalizacją parkingu. Jednak zanim przekroczycie piękną ceglaną bramę kilka słów o zasadach i zwyczajach żydowskich.

Szacunek wobec zmarłych wymaga, żeby mężczyzna miał nakrycie głowy. Nie wchodzimy na teren cmentarza w sobotę, czyli szabat. Zamiast kwiatów i zniczy zostawmy kamyk. Zwyczaj ten błędnie tłumaczony jest jako wywodzący się z czasów, kiedy pochówki na pustyni były dużym problemem. Kamienie miały chronić zwłoki przed dzikimi zwierzętami. Kamyk na grobie jest po prostu oznaczeniem miejsca pochówku. To spełnienie przykazania i szlachetnego uczynku. Judaizm uważa tę formę dobroci, którą skierujemy wobec zmarłych, za najwyższą formę dobroci, bo nie istnieje najmniejsza nawet możliwość, aby ten, komu ją okazujemy, mógł nam za nią odpłacić.

W Łodzi problemu z sobotą nie będziemy mieli. Cmentarz jest po prostu zamknięty, ale o nakryciu głowy warto pamiętać. Na wielu zabytkowych cmentarzach żydowskich w Europie przed wejściem wraz z biletem dostajemy jednorazową papierową jarmułkę. W języku hebrajskim używa się słowa “kipa”, w dosłownym tłumaczeniu oznacza- kopuła. W Łodzi nie ma rozdawania jarmułek i nikt nie pilnuje przestrzegania tego zwyczaju. Oczywiście nie oznacza to, że mamy o nim zapomnieć. 

Cmentarz ginie w zieleni. I choć zwiedzaliśmy go w słoneczny dzień, to panował tu półmrok. Przez gęste korony drzew przebijały się nieliczne promienie słoneczne. Tworzyły niepowtarzalny klimat. Nawet trochę baśniowy. Ziemię, groby i pnie drzew opanował intensywnie zielony bluszcz.

Zaczytywaliśmy się w powieściach Isaaca Bashevisa Singera. Sam pisarz, którego powoli czas wciągnąć na listę polskich noblistów, podkreślał, że uwielbia pisać o duchach. Świat śmierci, uroków, magii i ludowych obrzędów jest obecny w jego powieściach. Może stąd nasza fascynacja i częste wizyty na cmentarzach żydowskich. Warto zagłębić się w ten klimat. W końcu zabraliśmy was na cmentarz.

Kiedy umiera Żyd, ciało zostaje położone na podłodze nogami w kierunku drzwi mieszkania. U wezgłowia zapala się dwie świecie i przykrywa zmarłego białym płótnem. Rodzina opuszcza pokój. Do akcji wkracza bractwo pogrzebowe (Chewra Kadisza) i zabiera karawanem zmarłego do Domu Oczyszczenia znajdującego się przy cmentarzu. Rodzina zmarłego w domu przewraca krzesła, aby śmierć nie mogła na nich usiąść i zadomowić się na dobre. Wylewa się wodę z naczyń, ponieważ została dotknięta przez śmierć. Zasłania się lustra, żeby nikt nie dojrzał odbicia anioła śmierci. 

Na cmentarzu w Łodzi zajrzymy do środka domu pogrzebowego i zobaczymy oryginalny XIX- wieczny karawan konny.

W roku 1892 na cmentarzu miały miejsce pierwsze pochówki. Na cmentarzu przeważają macewy, jednak również znajdziemy tu mnóstwo grobowców rodzinnych. Widać olbrzymi wpływ tradycji chrześcijańskiej i wiele nagrobków nawiązuje do wzorów, które znamy z naszych cmentarzy. Taka była kiedyś Łódź- olbrzymia mieszanka narodów, kultur i religii.

Znajdziemy tutaj również tradycyjny grób żydowski, czyli ohel. Po hebrajsku słowo znaczy namiot i dobrze oddaje jego przeznaczenie. To po prostu drewniane lub murowane ściany osłaniające grób. Miały chronić modlących przed deszczem i wiatrem. Bardzo często montowano półkolisty dach

I znowu dopada nas opowieść o przemyśle włókienniczym i olbrzymich fortunach. Jesteśmy przecież w Łodzi. Tu wszystko miało inny wymiar. Na cmentarzu znajduje się największy żydowski grobowiec w Polsce. Pochowano tu Izraela Poznańskiego jednego z najbogatszych fabrykantów w dawnej Łodzi. Jednego z trzech łódzkich królów bawełny. To on wykupił ziemię pod cmentarz i w zamian poprosił o największą kwaterę. Poznański zmarł w roku 1900, a dwa lata później powstało imponujące mauzoleum z szarego granitu według projektu Zeligsona.. Wielka czasza kopuły jest dekorowana mozaiką złożoną z dwóch milionów kawałków ozdobnego szkła. Napis na mauzoleum głosi: „I nadszedł czas śmierci Izraela. I westchnęli synowie Izraela. Był ozdobą Izraela i czynił dobro w Izraelu”

W pobliżu mauzoleum znajduje się nagrobek z pięcioramienną czerwoną gwiazda. Tu pochowano Różę Deweltow, lekarkę Armii Czerwonej, która zginęła podczas II wojny w okolicach miejscowości Klejniki na Podlasiu. Tam ją pochowano, ale w roku 1950 na prośbę matki mieszkającej w Łodzi ciało ekshumowano i przeniesiono na cmentarz żydowski w Łodzi.

W nieustalonym miejscu na cmentarzu żydowskim w Łodzi pochowanych jest 600 Romów przywiezionych z pogranicza austro- węgierskiego. To ofiary fatalnych warunków życia w getcie żydowskim w Łodzi. Getto cygańskie to był osobno wydzielony teren w getcie żydowskim. Getto w getcie- to straszna historia.

Cmentarz po II wojnie był mocno zaniedbany i zapomniany. 40 hektarów w samym centrum miasta to łakomy kąsek. Przyroda takiej okazji nie odpuszcza. Na cmentarzu pojawiło się mnóstwo samosiejek. Dzisiaj na cmentarzu rośnie około 8 tysięcy drzew (klon, jawor, jesion, brzoza, topola). Planowo odsadzona była tylko główna aleja. Teren opanowały również nietoperze.

W roku 1980 cmentarz żydowski w Łodzi został wpisany do rejestru zabytków. Krótko potem powołano Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzem Żydowskim w Łodzi. W latach 90. XX rozpoczęto renowację, ale jeszcze wiele jest do zrobienia.

Cmentarz Żydowski w Łodzi, ul. Bracka 40. Wejście dla turystów od ulicy Zmiennej. Godziny otwarcia: od 1 kwietnia do 1 listopada od niedzieli do czwartku w godzinach 9.00-17.00, w piątki w godzinach 9.00-15.00. Od 2 listopada do 31 marca od niedzieli do czwartku w godzinach 9.00-15.00, w piątki od 9.00-13.00. Ceny biletów: 20 zł bilet normalny, 12 zł ulgowy.

Podczas naszego pobytu w Łodzi korzystaliśmy z apartamentu w samym centrum miasta. Do ulicy Piotrkowskiej mieliśmy kilka kroków. Wątki filmowe nie pozwalały nam zapomnieć, że Łódź to nie tylko przemysł włókienniczy. Polecamy świetne apartamenty oferowane przez MYE Apartments . Więcej o ofercie noclegów znajdziecie w naszym tekście „Loft Łódzka Filmówka”.

• Pałac Izraela Poznańskiego w Łodzi – zwiedzamy Muzeum Miasta Łódź
• Elektrownia Scheiblera w Łodzi – podziwiamy secesyjną perełkę wśród budowli przemysłowych
• Muzeum Włókiennictwa w Łodzi
• Spacer po Łodzi śladami króla bawełny
• OFF Piotrkowska, czyli trochę sztuki w wielkim mieście

Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To ponad 400 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.